Connect with us

Dhaqan, Af, iyo Taariikhda

Dedaallada Ictiraafraadinta Somaliland

Published

on

 


Somaliland oo la aqoonsado oo beesha caalamka ka mid noqotaa waa waxa ugu weyn ee dadkeedu ka dhursugayeen muddada dheer. Waxaanay ka mid tahay shaqooyinka ugu mudan ee dawladda laga sugayo. Way jiraan waxyaalo badan oo ay isku dayeen dawladihii kala danbeeyay ee soo maray Somaliland. Wakhtigii aan xukuumadda ka midka ahaa waxaa jiray tallaabooyin badan oo la qaaday, iyada oo aan odhan karo waxaannu samaynay dhaqdhaqaaqyadii ugu badnaa, waxaana xukuumaddayadii ay ku tallaabsatay tallaabooyin aan hore loo qaadin.

Waxay gaadhsiisay waddamo aan hore loo gaadhin, waxaanay ku bixisay dedaal badan. Haddana waxaan aaminsanahay guud ahaan reer Somaliland iyo dawladahoodii kala danbeeyay ictiraafka way sugayeen ee may raadin, manay siinin muhiimaddii loo baahnaa, lagamana dhigin qaddiyad ummadeed iyo halgan bulsheed nafta loo huro.

Wixii qaaliya cayaar laguma helo ee wax qaaliya ayaa loo huraa. Si kasta oo aad hannaan maamul u samayso oo aad hay’adihii iyo shuruudihii dawladnimo la timaaddo, ma hawl yara in dunidu kuu garwaaqsato dawlad madax bannaan maadaama oo aad dawlad jirtay kala baxaysaan. Wuxuu yidhi Maxamed Nuur Fadal:

Nin naftiisa biime u gesha iyo bohol xun mooyaane, bawdada nimay kaga dhacdo iyo boqonta mooyaane, gobonnimo bilaash looma helo ban iska taaltaal!”

Waxaa iyaduna marag ma doon ah in aan dawladihii kala danbeeyay aanay midna salka u dhigin siyaasad arrimo debedeed oo qeexan iyo qorshe hawleed nidaamsan oo qof kasta iyo dawlad kastaa meesha ay ka qaaddo iyo meesha ay kaga tagto la yaqaan.

Waxaa ka mid ahaa tallaabooyinkii aannu qaadnay; ugu horrayn, xukuumaddii aan ka tirsanaa in kasta oo ay ku soo baxday cod ballaadhan oo ay xisbiyadii kale ka horraysay tiro codad ah oo aad u badan, haddana may ku soo bixin aqlabiyadda codka muwaadiniinta ee waxay guusha ku hanatay 49% codadka dalka, halka xisbiyadii kale isugeyntoodu ay ahayd 51%. Sidaa darteed waxaannu dedaal gelinnay in xanaftii doorashada la tirtiro dadkana dib loo mideeyo, iyada oo aannu u jahaynay dhinaca horumarka oo ay dalka ka hirgaleen mashaariic aad u waaweyn, dhaqaaluhu aad buu kor ugu kacay isla markaana waxa abuurmay yuhuunta fiican ee suurtagelisay in ay yimaaddaan oo ku soo dhiirradaan shirkadaha waaweyn ee baadhista shidaalka, shirkadaha waaweyn ee ganacsiga DP World iyo Coca Cola iwm. Waxay tahay ujeeddada dulucdaydu: siyaasadda arrimaha dibadda ee dunidu kula yeelanaysaa waxay ku xidhan tahay muuqaalka iyo siyaasadda gudaha sida loo arko (foreign policy is a reflection of domestic policy). Siyaasadda guduhu waa go’aamo maamul oo si toos ah ula xidhiidha dhammaan arrimaha iyo hawlaha gudaha xuduudaha waddanka, taas oo saamaysa siyaasadda debadda ee dalkaas iyo siyaabaha ay dawladuhu kuula macaamilayaan ama xidhiidhka danaha siyaasadeed ee adduunka.

Guud ahaan waxaa kor u kacay dhaqaalaha dalka iyada oo ay salka ku haysay yuhuuntii isbeddelka iyo filashadii dadka oo abuurtay xiise dad badani u soo hiloobeen dalka, gaar ahaan qurbajoog badan oo ganacsi iyo dhismayaal ka bilaabay dalka, shirkado waaweyn oo maalgashi ka bilaabay, iyo mashaariic horumarineed oo ay ka bilaabeen dawladaha deeqda bixiya iyo hay’adaha horumarinta. Waxaa la yidhaahdaa dhaqaaluhu wuxuu ku tiirsanyahay oo qaybta ugu muhiimsan ka qaadata jawiga siyaasadda iyo hoggaaminta. Labadaas baannu hagaajinnay.

Waxa aannu isla garabsannay dhaqaalihii debadda naga soo gelayey, dhaqaalihii gudaha ka soo baxayay iyo dakhligii dawladda oo aan kor u qaadnay. Waxaan aaminsanahay in kobaca dakhligu uu salka ku hayay wacyigelintii guud ee wasaaradda maaliyaddu samaysay, tiigsiga yool siyaasadeedkii madaxweynaha ee jaangooyada dakhliga iyo kharashka ee lagu sargooyey miisaaniyadda, kor u qaadidda hannaanka dakhli ururinta iyo habaynta iyo dhiirrigelinta shaqaalaha oo wasaaradda maaliyaddu dedaal gelisay, kordhinta cashuurta oo ay soo qorsheeyeen guddidii miisaaniyaddu, iyada oo khasnadda dawladda lagu soo xereeyey ilihii dhaqaalaha ee maaliyadda iyo haamaha shidaalka iyo sooxeraynta qayb ka mid ah lacagtii maxjarrada xoolaha. Tusaale ahaan, sannadkii 2010, markii xukuumaddayadu timi xilka, miisaaniyadda Dawladda Dhexe waxay ahayd 46 milyan oo doollar; markii aan ka tegay, sannadkii 2015, waxay maraysay 180 milyan oo doollar!

Si aannu gudaha dalka u midayno, waxaannu beddelnay lacagtii Giinbaarta ahayd ee laga isticmaali jiray gobolka Togdheer. Lacagtaas Giinbaartu waxay ahayd lacagta noodhka ah ee boqolka iyo kontanka shilin ee lacagtii Soomaaliya. May jirin meel kale oo laga isticmaalo lacagtaas carriga Soomaalida oo aan Togdheer ahayn, waxayna Somaliland ku haysay culays dhaqaale maadaama oo aanay ka qayb qaadanayn wareeggii lacagta ee ganacsiga. Waxaanay dawladihii Somaliland u kala danbeeyay ku taamayeen inay beddelaan iyadoo dadka reer Burcna si laxaad leh uga dhursugayeen in la beddelo.

Waxaa madaxweynuhu ku daray qodobbadii uu ololaha doorashada ku galay in uu Burco ka beddeli doono lacagtaas haddii uu tartanka ku guulaysto. Markii uu ku guulaytay ee uu shaqada bilaabayna wuxuu ku darsatay liiska shaqo ee boqolkii cisho ee ugu horreeya dawladdiisu qabanayso. Waxaannu qorshaynay intii ay qiyaas ahaan naga qaadanaysay lacag Somaliland, oo u dhigmaysay ilaa saddex milyan iyo badh Dollar oo Somaliland shilin ah. Waxaana fulinteeda loo xil saaray wasaaradda maaliyadda iyo Baanka Dhexe. Waxaa loo maamulay si habsami ah, waxaanay ku dhammaatay guul iyada oo dhammaan wixii lacagtaa yaallay laga soo xareeyay dadkii haystay, looguna beddelay lacagta Somaliland shilinka. Giinbaartiina waxaa la dhigay goob bannaan oo lagu gubay, saxaafaddana waa lagu soo bandhigay.

Arrimaha gudeed ee aannu ku dhiirrannay waxa ka mid ahayd qaybintii derajada ciidanka. Ciidamada qalabka sidaa waa astaamaha qarannimada iyo awoodaha qaran ku taagan yahay. In kasta oo arrimaha ciidamadu ay yihiin arrimo sir ah oo qaran kasta u ilaashan, waxaan jecelahay in aan si kooban u dulmaro hawshii bixinta derejada ciidamada iyo hawlgalkii ciidamada loogu qaybinayey garaaddada oo ahayd hawl culus oo xukuumadihii kala danbeeyay ee Somaliland aanay ku dhiirran, balse suurtagashay xilligii aan xafiiska joogay ee dawladdii madaxweyne Silanyo, arrintan oo dadka qaarkood siyaabo khaldan wax uga sheegaan.

Derajada bixinteedu waxay dawladda Somalilnad u lahayd muhiimad weyn, waxaanay ahayd himilo ciidamadu leeyihiin oo hagaajinaysey maamulka, muuqaalka iyo mooraalkoodaba. Madaxweynaha oo ahaa taliyaha guud ee ciidamadu wuxuu guddi farsamo u saaray si ay uga soo talo bixiyaan qaab-dhismeedka ciidamada, habka derajada loo bixinayo iyo gunnada garaaddada lagu bixinayo. Guddigaas oo ahaa saraakiil hore uga soo shaqeeyay ciidamada oo aqoon iyo waaya-aragnimo u lahaa arrimaha ciidamada.

Waxay guddidu soo qiimeeyeen jaranjarada ciidamada, dable ilaa sarreeye gaas, kuwaas oo aad u faaqiday dhammaan ciidamada qofqofna isula taagay oo xog dhammaystiran ka soo diyaariyay. Bixinta garaaddada meelaha tixgelinta siiyeen waxaan ka xusuustaa: Wakhtiga ku biirista, aqoonta, hawgallada uu ka qayb qaatay, iyo xilalka u ka soo qabtay dawladdii Soomaaliya; wakhtiga ku biirista SNM xilalka uu ka soo qabtay iyo hawgallada uu ka qayb qaatay; Wakhtiga ku biirista, koorsooyinka uu soo qaatay, xilalka iyo hawgallada uu ka qayb qaatay ciidamada Somaliland; Heerarka aqoon jaamacadeed ee uu leeyahay. Qiyaas ahaan lacag u dhiganta ilaa saddex milyan iyo badh doollarka Maraykanka ayaa sannadkii u horreeyayba ku siyaadday miisaaniyada ciidamada.

Dhammaan kulamada hoggaamiyayaasha dunida ee aan cutubkii hore ku soo sheegay waxay bud-dhig u ahaayeen dedaalladii aqoonsi raadinta Somaliland. Waxa kale oo aan ka tilmaami karaa tallaabooyinkii aannu qaadnay xilligaa, Madaxweyne Silanyo waxaa lagu casuumay aqalka looga taliyo boqortooyada Ingiriiska ee Down Streen No 10. Iyada oo uu halkaa ku qaabbilay xoghayihii arrimaha dibadda iyo raysal wasaarihii dalku. Waxaa mar kale oo raysal wasaarahani shir caalami ah, oo ay ka soo qayb galeen 57 hoggaamiyayaasha dunidu oo u qabtay intii Soomaaliya la isku odhan jiray, ku casuumay madaxweyne Silanyo oo weliba si maamuuskeedu sarreeyo loo qaabbilay, iyaga oo casuumaddooda mugdiga ka saaraya waxay soo qoreen: “Somaliland is not Signatory Garowe Road map” oo macnaheedu yahay

Somaliland kama mid aha saxeexayaasha waddada iyo khariiradda Garoowe (waa barnaamijkii xukuumadda loogu dhisayay Soomaaliya). Labadan arrimood ee aan soo sheegay waxay ahaayeen qaar ku cusbaa Somaliland oo aan intii ay jirtay lagu qaabbilin maamuus noocaas oo kale ah, kulamadan waxaan ku soo faahfaahiyey cutubka 15aad. Waxaa iyana xilligaa si fiican u xoogaystay xidhiidhka aannu la lahayn waddamada Carabta in kasta oo aannu gaadhin heerkii loo baahnaa, haddana wuxuu dhaliyey in laga helo mashaariic horumarineed iyo maalgashi bilaw ahaa xilligaa. Waxaa la sameeyay barnaamijyadii Somaliland Development Fund, oo ahaa sanduuq dhaqaalaha loogu soo shubayo oo ay wada maamulayaan dawladda Somaliland iyo dawladaha deeqda bixiyey; iyo Somaliland Special Arrangement, oo ahaa habka mucaawinooyinka ee hay’aduhu u soo marinayaan Somaliland iyada gaar ka ah Soomaaliya inteeda kale. Labadan hab oo ahaa qaar dunidu ugu talo gashay in ay dhaqaalaha kula wadaagto Somaliland kana turjumayay in loola macaamilo hannaan hab-dawladeed ah, halkii markii hore wax loogu soo dhiibi jiray NGO.

Dedaalladii xukuumaddu samaysay waxaa ka mid ahaa in ay hawlgelisay shirkado ka shaqeeya xidhiidhada saxaafadda caalamiga ah, iibgaynta iyo xayaysiinta siyaasadda (Strategic Communication and Public relations companies), waxaa ka mid ahaa Portland. Kuwaas oo loo qorsheeyey in ay si joogto ah ugu gudbiyaan saxaafadda caalamiga ah wararka, safarrada muhiimka ah ee masuuliyiinta iyo guud ahaan xaaladaha Somaliland:

Highlights have included broadcast interviews for the Foreign Minister with VOA and the BBC World Service (listening figure of 180 million); a letter penned by the Foreign Minister in the Economist (one of the world’s most influential news magazines); an Op-Ed by President Silanyo published in African outlets such as the Mail & Guardian (South Africa), the East African (Kenya), and the Daily Monitor (Uganda); broadcast interviews for the Minister of Trade and Investment with CNBC and BBC World News; Op-Eds by the Foreign Minister in the Nigerian Guardian and Euractiv (Europe’s leading outlet focused on EU issues); a letter penned by the Director of Government Communications in the Financial Times; interviews for the Energy Minister with Reuters, CNBC and the Daily Maverick; a letter by Edna Adan in the Guardian and interview in the Evening Standard; an Op-Ed by Environment Minister on the World Economic Forum site; an interview for President Silanyo with Radio France Internationale.

Wada hadalladii Somaliland iyo Soomaaliya, oo aan hoos ku faahfaahin doonaa, waxay ahaayeen dhacdo ku cusbayd siyaasadda iyo xeelad farshaxan ah oo loo marayay in Somaliland aqoonsi ku hesho, taas oo ay xukuumadda isku barbartaageen golayaashii iyo xisbiyadii qaranku dhammaantood. Waa dariiqa ay u mareen dhammaan dawladihii kala baxay ee dunida soo maray sida Jakoslafaakiya oo noqotay laba dawladood ee Czech Republic iyo Slovakia. Sidaa waxaa la mid ah qaar badan oo ay ka mid yihiin East Timor iyo Indonesia. Ethiopia iyo Eritrea. Serbia and Montenegro iyo kuwii ugu dambeeyay 2010 Sudan iyo Southern Sudan. Dhammaan intan aan soo sheegay waxay ku dhammaadeen in ay kala baxaan oo labadii dhinac noqdaan labo dawladood duniduna ku waafaqday oo u aqoonsatay.

Halkaan ka aqriso: http://www.tukesomalism.com/archives/7899http://www.tukesomalism.com/archives/7899

Facebook Comments Box

Waa qoraagga Buugga ‘Miyiga Ilaa Madaxtooyada’ Xirsi Cali Xaaji Xasan waa wasiirkii hore ee wasaaradda madaxtooyada ee Maamulka Somaliland. Waxa uu saaxadda siyaasadda Maamulka Somaliland ku biiray dabayaaqada sanadkii 2007. Waxaa lagu tilmaamaa inuu ahaa wasiirka ugu awoodda badan, uguna firfircoon 26-ka wasiir ee xukuumadda Kulmiye ka koobnayd xilligaas. Dhinaca waxqabadka waxa uu aad u dhiirrigeliyaa, xil weyna iska saaraa arrimaha horumarinta adeegyada bulshada, gaar ahaan dhismaha waddooyinka. Xirsi Cali buugga uu qoray waa buuggii kowaad ee silsiladda buugaagta Dhaxalgalka ah, waa taariikhnollolleed. Intiisa badan waa taariikh ku saabsan qoraagga wuxuuna yiri "waa taariikhdii noloshayda, min dhalasho ilaa hadda"

Advertisement
Click to comment

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Dhaqan, Af, iyo Taariikhda

Madaxweynihii hore ee Bakistaan Pervez Musharaf oo geeriyooday – Taariikh nolloleedkiisa oo kooban

Ku dhawaad sagaal sano oo uu talada dalka hayay, Pervez Musharaf waxa uu Bakistaan u horseeday kobac dhaqaale ah oo ay qayb weyn ka qaadatay gargaarka ballaaran ee Washington, si uu u taageero dagaalka ka dhanka ah argagixisada.

Published

on


Madaxweynihii hore ee Bakistaan General Pervez Musharaf, oo xukunka ku qabsaday afgambi 1999-kii, ayaa geeriyooday isagoo 79 jir ah.

Hogaamiyihii hore – oo ahaa madaxweyne intii u dhaxeysay 2001 iyo 2008 – ayaa ku geeriyooday magaalada Dubai ka dib markii uu muddo xanuunsanaa, sida lagu sheegay bayaan ka soo baxay ciidamada dalkaasi.

Wuxuu ka badbaaday isku day dil oo badan, wuxuuna isku arkay safka hore ee halganka u dhexeeya Islaamiyiinta mayalka adag iyo reer galbeedka. Wuxuu taageeray Maraykanka “dagaalka argagixisada” ka dib 9/11 inkastoo mucaaradka gudaha. Jeneraalkan ayaa isbaheysi la noqday Washington markii ay duullaanka ku qaadeen dalka ay dariska yihiin ee Afghanistan, isagoo ka badbaaday isku dayo dil oo dhowr ah.

“Taliyeyaasha sare ee militariga Bakistaan ayaa muujinaya tacsi tiiraanyo leh oo ku saabsan geeridii murugada lahayd ee General Pervez Musharaf”, ayaa lagu yiri bayaan kooban oo ay baahisay garabka warbaahinta ee militariga.

“Allah ha u naxariisto, jannadana ha ka waraabiyo, eheladii iyo qaraabadii uu ka baxayna samir iyo iimaan haka siiyo.”ayuu raaciyay qoraalka militariga Bakistaan.

Jeneraalka afarta xidigle ahaa ayaa subaxnimadii hore ee Axadda maanta ah ku geeriyooday isbitaal ku yaalla magaalada Dubai, sida ay sheegeen warbaahinta iyo sarkaal sare oo dhanka ammaanka ah oo la hadlay wakaaladda wararka ee AFP. Ku dhawaad sagaal sano oo uu talada dalka hayay, Musharaf waxa uu Bakistaan u horseeday kobac dhaqaale ah oo ay qayb weyn ka qaadatay gargaarka ballaaran ee Washington, si uu u taageero dagaalka ka dhanka ah argagixisada.

Musharaf ayaa laba jeer laalay dastuurka Bakistaan — isaga oo yiri oraahdii caanbaxday ee aheyd “waa warqad qashinka lagu daray” — wuxuuna dhaqan galiyay xukun degdeg ah markii tallaabo uu ku eryay madaxa caddaaladaa ee dalka uu dhaliyay mudaaharaadyo bilo socday.

Kadib dilkii hoggaamiyaha mucaaradka Benazir Bhutto bishii Diseembar 2007, ayaa sababay niyad jab ku dhacay Bakistaan, iyo khasaare burburiya xulafadiisa, iyada oo sidoo kale guuldarrooyinkii uu kala kulmay doorashadii 2008 ay gelisay go’doon. Isla sannadkaas ayuu xilka iska casilay, waxaana uu noqday dibad-joog.

Xukunkii Pervez Musharaf iyo eedaymaha loo haystay

Xukunka Musharaf waxa lagu sifeeyay mid xag-jir ah. Waxaa lagu tiriyaa dadka qaar inuu rogay dhaqaalaha dalka intii uu hoggaaminayay. Waxa uu galay kiisas badan oo maxkamadeed ka dib markii uu awooddii waayay, waxaana ka mid ahaa eedaymo ku saabsan in uu ku guul-darraystay in uu ammaan ku filan u helo raysalwasaarihii hore ee Pakistan Benazir Bhutto, kaas oo dilkii Taliban ay sannadkii 2007-dii ka yaabisay Pakistan iyo caalamka oo dhan.

Waxayna shaqadiisii ugu dambeyntii ku dhamaatay ceeb iyo xarig, markii lagu xukumay dil isagoo maqan oo khiyaano qaran ah 2019. In kasta oo xukunkaas markii dambe la beddelay, haddana dib uguma soo laaban Pakistan.

Iyadoo ay jiraan dhacdooyinkaas, Fawad Chaudhury, oo hore u ahaan jiray gacan yaraha Musharraf, haatanna ah hoggaamiyaha sare ee xisbiga Ra’iisul Wasaarihii hore ee Imran Khan, ayaa ammaanay Musharraf iyo saameynta uu ku leeyahay Bakistan.

“Waxaa lagu magacaabaa kaligii taliye militari, laakiin ma jirin nidaam dimuqraadi ah oo ka xoog badan kan isaga hoos yimaada…Pervez Musharaf waxa uu Bakistan ku hogaamiyay xilli aad u adag, Bakistaniyiintuna waxay aaminsan yihiin in xilligii uu xukunka hayay uu ahaa kii ugu fiicnaa taariikhda Bakistan. Mudane Chaudhury ayaa ku yiri faallooyin ay soo xigatay wakaaladda wararka ee Reuters.

Si kastaba ha ahaatee, maamulaha guud ee Tabadlab ee fadhigeedu yahay Islamabad, Mosharraf Zaidi, ayaa sheegay in Musharaf uu mas’uul ka ahaa “burburkii Bakistan” intii uu xukunka hayay.

Hase yeeshee, Musharraf wuxuu ku dhawaaday inuu heshiis la gaaro Hindiya oo ku saabsan Kashmir, sida ay sheegeen diblomaasiyiinta Mareykanka ee waqtigaas. Waxa uu sidoo kale ka shaqeeyay isku soo dhawaanshiyaha Bakistaan oo ay xafiiltamaan muddada dheer.

Fadeexad kale oo weyn ayaa soo baxday intii uu xukunka hayay markii dunidu ogaatay in saynisyahankii caanka ahaa ee Bakistaan A.Q. Khan, oo muddo dheer lala xiriiriyay bamka nukliyeerka ee waddanka, ayaa iibin jiray naqshadaha centrifuge iyo siraha kale ee dalal ay ka mid yihiin Iiraan, Liibiya iyo Koonfurta Kuuriya, isaga oo samayn jiray tobanaan milyan oo doolar. Nashqadahaas ayaa ka caawiyay Pyongyang in ay isku hubayso hub nukliyeer ah, halka centrifuges laga soo bilaabo naqshadihii Khan ay wali ku dhex wareegayaan Iran iyada oo uu burburay heshiiskii nukliyeerka ee Tehran ay la gashay quwadaha adduunka.

Musharaf waxa uu sheegay in uu ka shakiyay Khan balse ma ahayn ilaa 2003 markii agaasimihii CIA ee xiligaas George Tenet uu tusay qorshayaal faahfaahsan oo ku saabsan xarun Bakistaani ah oo saynis yahanku iibinayay in uu ogaaday darnaanta waxa dhacay.

Wakhtigiisii xukunka ee Hindiya iyo Bakistaan

Ku lug lahaanshiyaha Musharaf markii uu ahaa hoggaamiyihii ciidamada dalka ee iskahorimaadkii Kargil bishii Maay 1999-kii – markii jeneraalladii Bakistaan ay si qarsoodi ah u amreen howlgal ay ku qabsadeen Kargil oo dhinaca Hindiya ah – waxay keentay in dad badan oo Hindiya ku nool ay u arkaan cadow.

Laakiin hal siyaasi oo Hindi ah indhihiisa, Musharaf wuu iska soo furtay intii uu madaxweynaha ahaa. “Mar uu cadawga Hindiya u ahaa, waxa uu noqday xoogag nabadeed oo dhab ah 2002-2007,” Shashi Tharoor, oo ahaan jiray diblomaasi Qaramada Midoobay ah, ayaa yidhi.

Mudane Tharoor waxa uu sheegay in uu sanad walba Musharaf kula kulmo Qaramada Midoobay, waxana uu ku tilmaamay in uu ahaa mid caqli badan, ku hawlan oo ku cad fikirkiisa istiraatijiyadeed.

Mareykanka- iyo Bakistaan: Diblomaasiyadda u dhiganta guurka jacaylka

Ka dib 9/11, ka dib madaxweyne Musharaf waxa uu sameeyay isbeddel istaraatiiji ah oo uu kaga tagayo Taliban oo uu ku taageerayo Maraykanka dagaalka ka dhanka ah argagixisada, laakiin labada dhinac midkoodna ma rumaysna in kan kale uu ku noolaa wixii laga filayey go’aankaas,” 2009 danjiraha Mareykanka ee wakhtigaas Anne Patterson qoraal ay daabacday WikiLeaks ayaa tiri, iyada oo sharraxaysa diblomaasiyadda u dhiganta guurka jacaylka.

“Xidhiidhku waa mid ku tiirsanaansho ah oo aan si murugo leh u qiranno – Bakistaan waxay ogtahay in Maraykanku aanu awoodin inuu ka tago; Maraykanku wuxuu ogyahay in Bakistaan aysan sii noolaan karin taageeradayada la’aanteed.”

Maleeshiyaad ayaa isku dayay in ay dilaan Musharaf laba jeer sanadkii 2003-dii iyaga oo beegsaday kolonyadii uu la socday, waxaana markii hore lala eegtay bam lagu xiray buundada kadibna waxaa loo adeegsaday baabuur walxaha qarxa laga soo buuxiyay. Weerarka labaad ayaa la arkay gaarigii Musharaf oo hawada sare loo qaaday ka hor inta uusan mar kale dhulka taaban. Ma ahayn ilaa xaaskiisa Sehba, ay aragtay baabuurka oo go’san yahay, ayaa miisaanka weerarku ku soo baxay.

Taariikh nolloleedkiisa oo kooban

Musharaf waxa uu dhashay Agoosto 11, 1943 magaalada New Delhi ee dalka Hindiya, waxa uu ahaa wiilka dhexe ee diblomaasi sarre. Qoyskiisu waxay ku biireen malaayiin kale oo Muslimiin ah oo u qaxay dhanka galbeed markii Hinduuga Hindiya iyo Bakistaan Islamka u badnaa ay kala go’een markii ay xornimada ka qaateen Ingiriiska 1947. Qaybtii waxaa lagu dilay boqolaal kun oo qof oo lagu dilay rabshado iyo dagaal.

Madaxweynihii hore ee Bakistaan General Pervez Musharaf

Musharaf waxa uu soo galay ciidanka Bakistaan isagoo 18 jir ah waxana uu halkaas ka sameeyay xirfadiisa isaga oo Islamabad kula dagaalamay saddex dagaal oo ka dhan ah Hindiya. Wuxuu bilaabay isku daygiisii ​​uu ku doonayay inuu ku qabsado dhulka lagu muransan yahay ee Himalayan ee Kashmir 1999 ka hor inta uusan xukunka kala wareegin Ra’iisul Wasaare Nawaz Sharif.

Shariif ayaa amar ku bixiyay in shaqada laga eryo Musharaf, xilli taliyaha ciidamada xoogga dalka uu ka soo duulay dalka Sri Lanka oo uu booqasho ku tagay, isla markaana loo diiday in diyaarada ay ku degto Bakistaan, iyadoo xitaa uu shidaal ku yar yahay. Dhulka, ciidanku waxay la wareegeen gacan ku haynta ka dib markii uu soo degay Musharaf ayaa la wareegay talada.

 

Facebook Comments Box

Continue Reading

Dhaqan, Af, iyo Taariikhda

Taariikh nololeedka Wasiiradda arrimaha dibadda ee Australiya Penny Wong

Penelope Ying-Yen Wong waa siyaasiyad Australiyan ah, wasiirka arrimaha dibadda iyo hoggaamiyaha xukuumadda oo ay ka soo noqotay golaha Guurtida ee dawladda Albanese ilaa 2022. Xubin ka tirsan Xisbiga Shaqaalaha ee Australiya, waxay Senator ka ahayd Koonfurta Australiya tan iyo 2002.

Published

on

Penelope Ying-Yen Wong

Enny Wong waxay ku dhalatay gobolka Sabah ee dalka Malayshiya. Qoyskeedu waxay u guureen Australiya 1976, markay siddeed jir ahayd, waxayna degeen Adelaide. Waxa ay Jaamacadda Adelaide ku baratay sharciga iyo farshaxanka.

Penelope Ying-Yen Wong waa siyaasiyad Australiyan ah, wasiirka arrimaha dibadda iyo hoggaamiyaha xukuumadda oo ay ka soo noqotay golaha Guurtida ee dawladda Albanese ilaa 2022. Xubin ka tirsan Xisbiga Shaqaalaha ee Australia, waxay Senator ka ahayd Koonfurta Australiya tan iyo 2002. Penelope Ying-Yen Wong waxay hore u soo noqotay Wasiirka Isbeddelka Cimilada iyo Wasiirka Maaliyadda iyo Dib-u-dejinta xilligii dawladihii Kevin Rudd iyo Julia Gillard laga bilaabo 2007 ilaa 2013.

Waxbarashadeeda Jaamacaddeed ka dib waxay u shaqaynaysay ururka shaqaalaha oo dabooli jiray shaqaalaha warshadaha alaabta guryaha, iyada oo ka qaybqaadatay ololayaal lagu hagaajinayo mushaharka iyo shuruudaha xubnaha ururka, oo ay ku jiraan dumarka soogalootiga ah ee aan mushaharka qaadan ee ka shaqeeya aqoon-isweydaarsiyada dharka.

Waxay u shaqeysay lataliye ahaan Dowladda Shaqaalaha NSW halkaas oo ay ka caawisay horumarinta siyaasadda kaymaha, ka dibna qareen ahaan, ka hor inta aan loo dooran Senetka Xisbiga Shaqaalaha ee Australiya 2001. Senator Wong ayaa dib loo doortay afar jeer – 2007, 2013, 2016 iyo 2022.

Markii la doortay xukuumadda Rudd 2007, waxaa loo magacaabay wasiirka isbeddelka cimilada iyo biyaha. Booskan waxa ay si weyn u ballaarisay Bartilmaameedka Tamarta La cusboonaysiin karo, kaas oo horseeday maal-gelin weyn oo lagu sameeyo dabaysha iyo tamarta qorraxda. Waxay sidoo kale Australiya ku matashay gorgortanka caalamiga ah ee isbeddelka cimilada waxayna soo saartay nidaamka ganacsiga ee qiiqa ee dawladda Rudd, hab ku salaysan suuqa si loo yareeyo qiiqa gaaska aqalka dhirta lagu koriyo ee Australiya habka ugu dhaqaalaha badan.

Ka dib doorashadii federaalka ee 2010, Senator Wong waxaa loo magacaabay wasiirka maaliyadda iyo sharciga. Iyada oo ah Wasiirka Maaliyadda waxay kala shaqeysay Khasnajiga Wayne Swan si ay u gaarsiiso saddex Miisaaniyad ka dib Xiisaddii Maaliyadeed ee Caalamiga ahayd. Waxay sidoo kale hirgelisay siyaasad lagu hubinayo in haweenka loo tixgeliyo magacaabista jagooyinka sare ee hay’adaha dawladda iyo shirkadaha.

Sannadkii 2013-kii Senator Wong waxaa loo doortay hoggaamiyaha dawladda ee golaha guurtida, ka dib isbeddelkii dawladda ee 2013, waxay noqotay hoggaamiyaha mucaaradka ee Senate-ka – haweeneydii ugu horreysay ee qabta mid ka mid ah doorarkaas.

Wasiiradda arrimaha dibadda ee Australiya Senator Penny Wong

Waxay soo noqotay Wasiirka Arrimaha Dibadda ee Shadow lix sano ka hor doorashadii Dowladda Albaan ee 2022, markaasoo loo magacaabay Wasiirka Arrimaha Dibadda.

Isagoo ah Wasiirka Arrimaha Dibadda, Senator Wong waxay doonaysay in dib loo soo celiyo sumcadda Australiya oo ah lammaanaha doorashada – iyagoo ka duulaysa dhammaan qaybaha awoodda qarankeeda – si loo dhiso gobol xasilloon oo barwaaqo ah, halkaas oo madax-bannaanida la ixtiraamo lana ilaaliyo shuruucda waddooyinka.

Maaddaama ay tahay wakiilka ay ku faanaan Koonfurta Australiya ee baarlamaanka federaalka waxay u doodday danaha Gobolkeeda, oo ay ku jiraan ilaalinta mustaqbalka waaritaanka webiga Murray iyo horumarinta dhaqaalaha Gobolka.

Senator Wong waxay ku nooshahay Adelaide iyada iyo lammaaneheeda iyo gabdhahooda. Waqtigeeda firaaqada ah waxay ku raaxaysataa cunto karinta, waxay wax ka iibsata Suuqa Bartamaha waqti ka waqti.

Facebook Comments Box

Continue Reading

Dhaqan, Af, iyo Taariikhda

Maxaad ka taqanaa magaaladda Buulo Burde?

Mala socotaa in Buulo Burde ay ku magac dheer tahay Buulaay ama Deebleey oo dadkii hore u yaqaaniin?

Published

on


Degmada Buulo Barde oo ku taala dhanka qoraxsin ee Wabiga Shabelle, waxay muqdisho u jirtaa 220km, waagii hore magaalada waxaa la dhihi jiray Buulo-burte oo macneheedu yahay (Buuladii bacaadka), lakiin markaan dambe ayaa wuxuu magacaasi isku bedelay Buulo Barde, waa geed wabiga jiinkiiska ka baxo ayna caan ku tahay magaaladan.

Buulo Burde waxay kaloo ku magacdheer tahay Buulaay ama Deebleey oo dadkii hore u yaqaaniin. Magaalada Buulo Burde waxay caan ku tahay xoolaha sida Ariga, Geela iyo Lo’da, magaaladani waa magaalo laga helo dhammaan dhirta kala duwan ee ka baxda Soomaaliya, waa magaalo laf dhabar u ah dadka iyo gaadiidka ku kala safra goballada dhexe iyo gobollada waqooyi.

Magaaladan ayaa u muuqato mid ganacsigeedu uu sii balaaranayo lagana yaabo in ay hogaamiso ganacsiga gobolka Hiiraan iyadoo dadkeedana maalinba maalinta ka danbeysa sii badanayo. Waxaa ka dhacay dagaal weyn sanadkii 1922 oo u dhexeeyey askartii Talyaaniga iyo kuwii Xasan Barsane oo ey dad badani ku nafwaayeen.

Waxbarashada

Markii uu dhacay dagaalkii sokeeye ee sanadkii 1991dii waxaa burburay dhamaan agabkii iyo hooygii waxbarashada wadanka oo idil. Waxa warbixin lagu sheegay in 94% dugsiyadii waxbarashada Soomaaliya ay burbureen.

Horaantii sanadkii 1997kii, magaalada Boorama waxaa laga furay jaamacadii ugu horeysay dalka tan iyo burburkii dowladdii Maxamed Siyaad Barre. Wakhtigaasi waxaa la furay Jaamacadda Camuud oo noqotay hooyga waxbarashada ee deegaanka.

Waxbarashada Soomaaliya caadiyan ilaa askunkii taariikhda waxay waxbarashada ku salaysnayd barashada Qur’aanka iyo guud ahaan diinta. Aasaaskii bulsho dowladnimo haysato, Soomaaliya waxaa kusoo kordhay aqoonta bay’ada iyo ka faa’iidaysiga cilmigi falaga, aqoontaas oo ahayd mid jiilba jiil u gudbaysay.

Buulo Burde waxaa ku yaala dugisyo sare iyo kuwa dhexe iyo kuwa hoose iyo kuwa kale, laakiin degmada Buulo Burde waxaa lagu xasuustaa dowladii Maxamed Siyaad Barre iney ka soo bixi jireen dad aqoontooda sarreeyso xaga waxbarashada xaga ciyaaraha, waxaan xasuusanaa gobolada dalka Soomaaliya marka loo fiiriyo xaga ciyaaraha waxay ka soo bixi jireen badankood gobolka Hiiraan gaar ahaan degmada Buulo Burde.

Bulshada

Degmada Buulo Burde waxay ahaan jirtay beri samaadkii degmada ugu dadka badan degmooyinka dalka Soomaaliya iyo degmada ugu xildhibaanada badan guud ahaan degmooyinka dalka soomaaliya, waxaana kasoo gali jiray illaa toddobo xildhibaan.

Buulo Barde waa deegaan yar oo ka tirsan gobolka Hiiraan ee ku yaallo dalka Soomaaliya waxaana ku nool ku dhawaad 16,928 qof, waana mid ka mid ah meelaha ugu ballaaran Soomaaliya. Waxaa ku nool qabaa’ilo Soomaaliyeed, laakiin ma sheegaan qabiilkooda oo haddii la weydiiyo waxa uu kuugu jawaabaa reer Buulo Burde. Degmada waxa ay leedahay qisooyin aad u farabadan halkaanna kuma soo koobi karno, waxaa ay kaloo leedahay Buundo lagu tilmaamo in ee ay mid tahay kuwa ugu qatarsan Soomaaliya oo dhan.

Facebook Comments Box

Continue Reading

Dhaqan, Af, iyo Taariikhda

Taariikhda kubbada cagta Soomaaliyeed oo kooban

Koobkii ugu horreeyay ee ay soomaaliya kusoo qaado kubbada cagta waxaa ugu horreeyey midka ay soo qaadeen 17 jirada ee ay Koonfurta Suudaan kaga badisay 3-1

Published

on


Koobkii ugu horreeyay ee ay soomaaliya kusoo qaado kubbada cagta waxaa ugu horreeyey midka ay soo qaadeen 17 jirada ee ay Koonfurta Suudaan kaga badisay 3-1 taariikhda 15.10.2022.

Kooxda Macalin Nuur Maxamed Amiin ayaa 3-1 kaga badisay Koonfurta Suudaan ciyaarta finalka ah oo ka dhacday garoonka Abebe Bikila ee magaalada Addis Ababa ee dalka Itoobiya Sabtidii 15.10.2022.

Ka dib markii ay ka rabeen xulkii ugu cadcadaa ee Uganda oo u soo baxay 17 jirada AFCON 2023, xulka Soomaaliya ayaa ku farxay in ka badan 200 oo Soomaali ah oo ku nool Itoobiya ayaa dhamaantood u soo baxay ciyaarta, waxayna usoo baxeen guusha ay gareen.

Xulka Soomaaliya ayaa halkeeda ka sii waday ciyaarta oo ay ku gacan sarreeyeen iyaga oo si fiican u difaacay. C/raxiin Maxamed Daahir ayaa labo gool oo kale dhaliyay si uu u xaqiijiyo in kooxdiisu ay taariikhda u gasho inay ku guuleysato koobkii ugu horeeyay ee gobolka.

“Tani waxay noo tahay guul aad u macaan,” ayuu yiri Cabdulle Cabdullaahi Cabdulle oo faraxsan, kabtanka Soomaaliya. Macalinka xulka qaranka Soomaaliya Nuur Amiin oo ilmeynayay ayaa dhamaan amaan u jeediyay ciyaartoydiisa. “Waxaan u sheegay dadkii dalka ku soo laabtay inaan ku guuleysan doono horyaalka,” ayuu yiri Nuur Amin.

Tababaraha Koonfurta Suudaan Bilal Felix Komoyangi ayaa sheegay in inkastoo laga badiyay finalkii, hadana wiilashiisu ay soo bandhigeen ciyaar wanaagsan oo ay u soo baxeen U-17 AFCON 2023.

Ciyaartii hore ee Play Off-ka Tanzania U-17 ayaa rigoorayaal 4-1 ku garaacday kooxda Uganda Cubs oo 10-ciyaartoy ah ka dib markii ay 90-daqiiqo 1-1 ku kala baxeen. Ciyaaryahan Farouk Lubega oo bedel ku soo galay ciyaarta ayaa hogaanka u dhiibay Uganda.

Laakin markii la isku soo laabtay qeybtii labaad waxaa ciyaarta laga saaray gool-dhaliyaha xulka Uganda Lubega, waxaana Tanzania u barbareeyay Ally Omar. Xulka Tanzaaniya ayaa gool u badalay dhamaan afartii rigoore ee loo dhigay,halka goolhayaha Tanzania Alexander Mwakapambika uu laba rigoore ka badbaadiyay kooxdiisa si ay 4-1 ugu badiso.

Guddoomiye ku xigeenka seddexaad ee CAF Souleiman Hassan Waaberi ayaa ka qeyb galay finalka iyo abaalmarinta. Guddoomiyaha CECAFA Wallace Karia, Guddoomiyaha Xiriirka Kubadda Cagta Itoobiya Isayas Jira, Guddoomiyaha Xiriirka Kubadda Cagta Ereteriya Abraham Esayas, Guddoomiyaha Xiriirka Kubadda Cagta Burundi Alexandre Muyenge iyo Ku-simaha Guddoomiyaha Xiriirka Soomaaliyeed ee Kubadda Cagta Cali Cabdi Maxamed ayaa sidoo kale ka qeyb galay ciyaarta finalka ah.

Xulka Qaranka Soomaaliya oo lagu naanayso Xiddigaha Badweynta, waxay Soomaaliya u matalaan ciyaaraha caalamiga ah, waxaana maamula xiriirka kubbada cagta ee Soomaaliyeed oo xubin ka ah xiriirka kubbadda cagta Afrika. Kabtankii ugu horeeyay ee xulka qaranka Soomaaliya ayaa ahaa Mudane Maxamed Shangole, halka kabtankii ugu waqtiga dheeraa uu ahaa Hasan Babaay.

Kooxihii ugu horeeyay ee Soomaaliyeed ayaa la aas aasay 1940-kii. Tartamadu waxay ahaayeen kuwo aasaas u ah qaab-dhismeedkooda, waxaanay xidhiidh la lahaayeen dhaqdhaqaaqii gumaysi-diidka. Ururkii SYL oo ahaa xisbigii ugu horeeyey ee dalka ka jira, ayaa koox dhalinyaro ah oo deegaanka ah isugu geeyey inay la ciyaaraan kooxihii Talyaaniga ee qurbaha ka yimid.

Kooxda kubbadda cagta ee FYL ayaa isu keentay, kuwaas oo markii dambe magaceeda u beddelaya Boondheere, waxay ku guulaysteen dhawr tartan oo hore. 1951kii ayaa la aasaasay xiriirka Soomaaliyeed ee kubada cagta.

Guddoomiyihii ugu horreeyay ee Soomaali ah ee isboortiga ayaa la aasaasay 1958-kii. Inkastoo xulka qaranka Soomaaliya uu ka qeyb galay ciyaaro horudhac ah, haddana marna uma soo bixin heerka ugu dambeeya ee koobka adduunka.

Sannado badan ka dib markii uu qarxay dagaalkii sokeeye horraantii 1990-meeyadii, ciyaaraha ay FIFA soo saartay ayaa lagu ciyaari karin gudaha dalka. Kulamadii isreebreebka koobka qaramada Afrika iyo koobka aduunka ayaa taas badalkeeda lagu tartamay meel ka baxsan garoonkeeda. Si kastaba ha ahaatee, kadib nabadeyntii caasimadda Muqdisho sannadkii 2011-kii, Xiriirka XS ayaa bilaabay u diyaar-garowga munaasabaddii ugu horreysay ee isboorti oo sannado badan lagu qabto garoonka ciyaaraha ee Muqdisho, Diseember 2012.

Kahor sanadka 2019, xiriirka Soomaaliyeed ee FA-ga ayaa go’aansaday in ay qirtaan xirfadahooda dhalinyarada iyo kuwa soo socdaba, waxaana ay sameeyeen tijaabooyin maxalli ah si ay u xoojiyaan labada xul ee Olimbikada iyo kuwa qaranka.

Sidoo kale, in badan oo ka mid ah qurba-joogta Soomaalida ayaa horay u soo saaray ciyaartoy tayo leh oo kubbadda cagta ah sida Islam Feruz iyo Mukhtaar Cali. 5-tii Sebteembar 2019, Soomaaliya ayaa badisay ciyaartii ugu horreysay ee isreeb-reebka tan iyo 1984 (oo ay la ciyaareen Kenya – Isreebreebka AFCON) iyo ciyaartii ugu horreysay ee isreeb-reebka Koobka Adduunka ee FIFA, waxay 1-0 ku garaacday Zimbabwe.

Waxa ay ku dhawaadeen in ay u gudbaan wareega labaad laakiin waxa ay 3–1 kaga badiyeen Zimbabwe ka dib laba gool oo soo daahay ay u dhaliyeen weeraryahanada, taas oo keentay in Xiddigaha Ocean-ka ay goor hore ka baxaan.

Laga soo bilaabo 1970-meeyadii ilaa 1990-meeyadii, xulka qaranka Soomaaliya waxa ay xirnaan jireen shaarar adag oo buluug ah oo cirka u eg iyo sharabaado ay ku jiraan surwaal gaaban oo cadcad oo loogu talagalay marka ay garoonkeeda ku ciyaarayaan iyo kuwa ka duwan sida funaanadaha martida, labada midab ee aasaasiga ah ee calanka Soomaaliya, 2010 ilaa hadda, xulka qaranka ayaa hadda bedelay funaanadaha adag ee buluugga ah iyo funaanadaha xariijimaha cad.

Cagafkii xulka qaranka Soomaaliya ayaa markii hore ahaan jiray shaadhka qaranka Soomaaliya balse hadda waxaa lagu bedelay xarunta xiriirka Soomaaliya.

Xiddigaha badweynta ayaa ku ciyaaraya garoonka Muqdisho Stadium, (Iyadoo garoonka dib u dhis lagu sameynayay, xulka qaranka ayaa ku ciyaaray garoonka Injineer Yariisow oo ah garoonka labaad ee ciyaaraha Muqdisho).

Facebook Comments Box

Continue Reading

Dhaqan, Af, iyo Taariikhda

Xidigtii galbatay, Fanaanada Khadra Daahir Cige

Waxa ay ka mid ahayd fannaaniinta faro ku tiriska ah ee qof kasta oo Soomaali ah dookhiisa ahayd marka laga hadlo dhageysiga heesaha ay qaadday. Khadro Daahir ayaa sheegtay inay qurbaha joogtay muddo ku siman 25 sano, taasi oo ay ku macneysay inay aheyd nolal adag.

Published

on

inta aysan geeriyoon ka hor ay wareysi siisay warbaahinta maxalliga

Alle ha u naxariistee waxaa xalay magaalada Hargeysa ku geeriyootay Fanaanada caanka ah ee Khadra Daahir Cige oo muddooyinkii danbe ku xanuunsaneyd magaalada Hargeysa halkaaso oo lagu dabiibaayayey xaaladeeda caafimaad balse ay u gooriyootay.

Dhanka kale marxuumada ayaa muddooyinkii danbe ku jirta isbitaalka Hargeysa, sidoo kale marxumada ayaa inta aysan geeriyoon ka hor la ildarneyd cudurka qabowga halkaasoo ay ugu xirnaa Oxcygen-ka.

Khadra Dhaahir ayaa sidoo kale ah qof si weyn looga yaqaano geyiga Soomaalida iyadoo qeyb weyn ka qaadatay dhisida fanka muddooyinkii ugu danbeysay.

Madaxweynaha Soomaaliya Xassan Sheekh Maxamuud ayaa qoraal uu soo saaray kaga tacsiyeeyay geerida fanaanadii caanka ahayd ee Khadra Daahir Cige oo xalay ku geeriyootay magaalada Hargeysa.

“Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya mudane Xasan Sheekh Maxamuud ayaa tacsi tiiraanyo leh u diray qoyska, qaraabada, bahda fanka iyo dhammaan ummadda Soomaaliyeed ee ay ka baxday fannaanadii caanka ahayd ee marxuumad Khadra Daahir Cige,” ayaa lagu yiri qoraalka uu soo saaray Madaxweyne Xassan.

Madaxweynaha ayaa isaga oo hadalkiisa sii wata ayaa sheegay “in marxuumadda ay kaalin weyn uga jirtay fanka Soomaaliyeed, iyada oo doorweyn ka qaadatay sare u qaadida fanka iyo suugaanta Soomaaliyeed oo ay ka mid aheyd tiirarkiisa.”

“Innaa lillaahi Wa Innaa Ileyhi Raajicuun. Waxaan tacsi u dirayaa qoyska, qaraabada iyo dhammaan ummadda Soomaaliyeed ee ay ka baxday marxuumad Khadra Daahir Cige oo magac iyo miisaan ku dhex laheyd bahda fanka iyo Shacabka Soomaaliyeed.”

Dhanka kale, madaxweynihii hore ee Soomaaliya Maxamed Cabdulaahi Maxamed Farmaajo ayaa bartiisa facebooga kusoo qoray tacsi iyo tiiraanyo uu la wadaagayo ehelka iyo qaraawada ay ka geeriyootay gaar ahaan bahda fanka uu sabar iyo iimaan alle ka siiyo, wauxuuna alle ugu baryay inuu janada ka waraabiyo.

Waxaan lasoo koobi karin masuuliyiinta u tacsiyeynaaya marxuumada kuwaas oo ay ka mid yahay ra’iisul wasaarahii hore ee Soomaaliya Xasan Cali kherye, Madaxweynaha maamul goboleedka Jubbaland Axmed Madoobe iyo masuuliyiin kale.

Dhammaan bahda Diblomaasi.com Waxey tacsi u dirayaan qoyska, qaraabada iyo dhammaan ummadda Soomaaliyeed ee ay ka baxday marxuumad Khadra Daahir Cige oo magac iyo maamuus ku dhex laheyd bahda fanka iyo Shacabka Soomaaliyeed, Allena waxaan ugu baryeynaa inuu ugu bishareeyo Jannada.

Khadro Daahir Cige

Khadro Daahir Cige, waxay ku dhalatay magaalada Hargeysa, sannadka markuu ahaa 1957-dii iyadoo nolasheeda intabadan ku qaadatay halkaasi, kuna barbaartay, ka hor intii aanay ku biirin fanka. Alle ha u naxxariistee khadra Daahir Cige intii ay noolayd waxa ay xaas u noqotay Axmed Cali Cigaal iyo Cabdillaahi Sabriye. Ifka waxaa ay kagga tagtay saddex wiil iyo laba gabdhood iyo intii ay sii dhaleen.

Khadro waxay qaadday ku dhawaad 250 Heesood, heeseheedana waxa ay u badan yiihin kuwo aan dhicin ilaa hadda, mararka qaarna khadro waxaa heeseheeda laga sameeyaa sheekooyin. Fannaanadda caanka ah ee Khadro Daahir Cige ,waxay fanka ku soo biirtay sanadkii 1974-tii markaas oo ay qaadday heesteedii ahayd “Afka lagama sheegto adigoon jacayl arag.”

Waxa ay ka mid ahayd fannaaniinta faro ku tiriska ah ee qof kasta oo Soomaali ah dookhiisa ahayd marka laga hadlo dhageysiga heesaha ay qaadday.

Dadka qaar waxa ay qabaanba in ay ahayd qofkii fankeeda loogu jeclaa intii ay heesaysay. Inkasta oo ay burburkii soomaaliya ka dib muddo dheer qurbaha ku noolayd, hadanna dhowr iyo labaatankii sanno ee u danbeeyay waxa ay degenayd magaalada Hargeysa.

Heesteedi ugu horreysay waxaa u dhiibay macallinkeedii maaddada Carabiga, taasi oo ahayd Hawl iyo Dadweynoow , waxay ahayd hees wadani ah. Waxay ka mid ahayd ardaydii codkooda loogu jecelaa marka la dhigayo xafladaha iskuulka lagu xirayo.
”Waad iska garaneysaa iskooladda xiisad ayaa jiri jirtay taasi oo lagu dhiganayo Muyuusigga, waan iska heesi jirnay,taasina waxay aheyd meesha lagu ogaanayay qofka soo baxaya” ayay tiri Khadro Daahir oo BBC-da wareysi siisay intii ay nooleyd.
Iyadoo waxbarashadda asaasiga ah ku jirta ayaa shaqada fanka laga qoray markaasi oo Hargeysa ay joogeen fannaaniintii Waabari, heeskeedi kowaadna waxaa tumay Fannaankii Saalax Qaasin oo ahaa macallinkeedi.

Waxyaabaha xilligaa ay filkeed kaga dhex mmuuqatay waxa ka mid ahaa ciyaaraha sportska sida kubadda kolaygga iyo orodada. Waxa ay gaadhay heer ay u safato tartanka orodada soomaaliya iyadoo metelaysay gobaladii waqooyi galbeed oo hadda ah Somaliland.

Khadro ayaa markii dambe fanka u go’day oo ka weecatay waxbarashadii waxayna qeyb ka jishay ruwaayado badan oo ay ka mid ahayd, ‘Dab jacayl kari waa.’ Cadar Axmed Kaahin ayaa ka mid ah fannaaninta ay saaxiibadda ahaayen isla markaana ay isla soo shaqeyeen ayaa BBC-da u sheegtay in Khadro Daahir ay ahayd qof wanaagsan oo qiimo badan oo waliba dhib yar umadduna ay jeclayd. ”aniga walashay ayay ahayd mararka qaar darteed Ayaan London u tagi jiray anoon muraad kala ka lahayn”.ayay tiri Cadar.

Cadar Axmed Kaahin oo iyana ka tirsanaan jirtay fannaaniintii hobollada Waabari ee Soomaaliya ayaa inta aku dartay in Khadro ahayd qof dadku u simanyihiin oo naxariis badan.

Hibo Maxamed Huddoon (Hibo Nuura) oo Iyana ka mid ahayd shaqsiyaadka ay saaxiibbada dhow ahaayen kana wada tirnaan jireen hoballadii Waabari ayaa sheegtay in Khadro ahayd qof saaxiib u ah wanaagga. “Waxaan ku haminayay in aan aniga Kahdro iyo Cadarba aan meel wado degno oo aan soo laabto”.ayay tiri Hibo Nuuro

Alle ha u naxaariistee fannaanaddii Codka halaasiga laheyd waxay fanka ka baxaday sanaadkii 2002-dii waxay dhawaanahaan ku noolayd magaalada Hargeysa, iyadoo qurabaha tageysay sannadkiiba mar, taasi oo ay sheegtay inay caruurteeda soo eegto.

Khadro Daahir ayaa sheegtay inay qurbaha joogtay muddo ku siman 25 sano, taasi oo ay ku macneysay inay aheyd nolal adag. Inta badan shacabkaiyo madaxda Soomaalida ayaa ka tacsiyay geerida allaha u naxariistee Khadro Daahir Cige waxayna dhamaantooda Alle uga rajeeyeen inuu siiyo naxariistiisa dambigeedana dhaafo.

Facebook Comments Box

Continue Reading

Dhaqan, Af, iyo Taariikhda

Dhaxalka gumeysiga Faransiiska ee Aljeeriya: Rabshadaha galmada oo ahaa dhacdooyinka naxdinta leh

Diblomaasi waxay si qoto-dheer leh u baartay taariikhda gumaysiga arxandarada leh ee Aljeeriya ay kala kulantay Faransiiska: Isku dayga ay ku joojinayaan iska caabinta Aljeeriya, ciidamada Faransiisku waxay isticmaaleen xad-gudubyo galmo oo habaysan oo ka dhan ah haweenka Aljeeriya, kuwaas oo ku qaaday xusuusta naxdinta leh ee gumeysiga galmada muddo tobanaan sano.

Published

on


Taariikhda gumaystaha Faransiiska ee Aljeeriya ayaa caan ku ah dambiyada dagaal ee foosha xun ee soo maray taariikhda dunida. 8-dii Maajo 1945-kii, ilaa 45,000 oo Aljeeriya ayaa lagu dilay dalbashada madax-bannaanida dalkooda, sida laga soo xigtay tirooyinka rasmiga ah ee Aljeeriya. Xasuuqaasi ayaa noqday xasuuqii ugu waynaa ee uu Faransiisku sameeyo hal maalin gudaheed.

Diblomaasi waxay si qoto-dheer leh u baartay taariikhda gumaysiga arxandarada leh ee Aljeeriya ay kala kulantay Faransiiska: Isku dayga ay ku joojinayaan iska caabinta Aljeeriya, ciidamada Faransiisku waxay isticmaaleen xad-gudubyo galmo oo habaysan oo ka dhan ah haweenka Aljeeriya, kuwaas oo ku qaaday xusuusta naxdinta leh ee gumeysiga galmada muddo tobanaan sano.

Faallo: Ilaa iyo inta uu Faransiisku diidayo in uu qirto dambiyada uu ka galay Aljeeriya iyo baahida loo qabo magdhow, dhaqdhaqaaqyada madhan ee warbixinta ayaa lagu tirin doonaa wax yar, ayay qortay Malia Bouattia. Malia Bouattia waa dhaqdhaqaaqe, madaxwaynihii hore ee Ururka Ardeyda Qaranka, iyo barayaasha Shabakadda wargelinta.

Sannadkii 1960-kii, bulshada indheergaradka ah ee ku nool dalka Faransiiska ayaa argagax ku dhacay, ka dib markii ay soo gaadhay ra’yiga dadweynaha sheekada gabadh 22 jir ah oo u dhalatay dalka Aljeeriya, taas oo ay ciidammada Faransiisku kufsadeen oo ay jidh dil u geysteen. Magaceedu wuxuu ahaa Djamila Boupacha.

Djamila, oo 22 jir ah ayaa la xidhay 1960-kii iyadoo lagu eedeeyay inay bam ku rakibtay dagaalkii xornimada ee Aljeeriya, Djamila, oo 22 jir ah, waa la jidh dilay oo la kufsaday ilaa ay qiratay. Gabadhan da’da yar ee Aljeeriya, oo markaas wajaheysay xukun dil ah, ayaa u sheegtay qareenkeeda Gisèle Halimi oo u dhashay Tunisiya-Fransiis xadgudubka jireed iyo midka galmoodka ah ee ay kala kulantay xabsiga.

Masiibadii Boupacha waxay fadeexad ku noqotay aqoonyahanno Faransiis ah oo ay ka mid yihiin Simone De Beauvoir, Jean-Paul-Sartre, iyo taageerayaashooda, kuwaas oo markii horeba olole ka dhan ah dembiyada ciidamada Faransiiska ka galay Aljeeriya iyagoo adeegsanaya joornaalkooda ‘Les Temps Modernes’.

“Waxa ugu fadeexada badan fadeexada waa inaad la qabsatay. Haddana waxa ay u muuqataa wax aan macquul ahayn in ra’yul caamka ah ay ku sii nagaadaan masiibada ay ku socoto gabadh yar oo 22 jir ah, Djamila Boupacha,” ayey qortay gabadhii Feminist-ka caanka ahayd ee buuggeeda ku qornaa afka Faransiiska De Beauvoir ee Le Monde, 2dii Juun 1960-kii.

Djamila Boupacha waa dagaalyahan hore oo ka tirsanayd Jabhadda Xoreynta Qaranka Aljeeriya. Waxa la xidhay 1960-kii iyada oo isku dayday in ay bam ku riddo kafateeri ku taal gudaha Aljeeriya.

“Qiyaastii 1.5 milyan oo Aljeeriyaan ah ayaa la dilay, malaayiin kalena waa ku barokaceen halganka madaxbannaanida oo siddeed sano socday oo dhammaaday 1962-kii.”

Cadaadiska dadweynaha awgeed, Boupacha ayaa la sii daayay ka dib heshiiskii Evian, kaas oo soo afjaray dagaalka. Haddana kuwii iyada ku xad-gudbay iyo kuwii jirdilayba ciqaab la’aan ilaa maantadan la joogo. Afartan sano ka dib fadeexadii Boupacha, Louisette Ighilahriz, oo ah dagaalyahan Aljeeriya, ayaa soo noolaysay fadeexada.

Sanadkii 2000, Ighilahriz ayaa markii ugu horeysay ka sheekeysay sida loogu faraxumeeyay dhismaha General Massu’s 10th Parachute Division (DP), ee Algiers. Ajnabi ka tirsan milatariga oo lagu magacaabo Richaud ayaa ahaa kii badbaadiyay.

“Anigoo qaawan ayaan jiifay (…) Isla markii aan maqlay dhawaqa kabaha, waxaan bilaabay gariir Markaa maskax ahaan ayaanu nafteena ka go’naa,” ayuu Ighilahriz ku yidhi maqaal lagu daabacay Le Monde sannadkii 2000.

Labaatan sano ka dib markii ay soo dejisay culays ay siday muddo tobanaan sano ah, Louisette waxay sheegtay in geesinimadeedii ay qiimo badan ku bixisay. Wiilkeedu wuxuu sii wadaa inuu diido inuu la hadlo si uu u sheego khibradeeda. Mujaahidiin badan (maleeshiyo) ah ayaa dhabarka u jeediyay, waxayna sheegtay inay kashiftay sir ay qarinayeen lixdan sano.

Djamila Boupacha ayaa khudbad jeedisay 27 Juun 1962 Algiers ka dib markii la xiray, la jirdilay iyo faraxumeyn ay geysteen askar Faransiis ah. Markii ugu horeysay waxaa lagu xukumay dil ka hor inta aan la sii dayn iyadoo qayb ka ah heshiiskii Evian. [Getty]

Sheekadeeda tafatiran ee ku saabsan dembiyada kufsiga ee ciidamada Faransiisku galeen waxay dib u furtay nabar xusuusta dadweynaha Faransiiska – dhacdo ceeb ah oo Jamhuuriyaddu ay door bidday inay iska indho tirto tobannaan sano kahor.

Taariikhda gumaystaha Faransiiska ee Aljeeriya ayaa caan ku ah dambiyada dagaal ee foosha xun.

8-dii Maajo 1945-kii, ilaa 45,000 oo Aljeeriya ayaa lagu dilay dalbashada madax-bannaanida dalkooda, sida laga soo xigtay tirooyinka rasmiga ah ee Aljeeriya. Xasuuqaasi ayaa noqday xasuuqii ugu waynaa ee uu Faransiisku sameeyo hal maalin gudaheed.

Markii dagaalkii xoraynta Aljeeriya uu xoogaystay 1954kii, rabshaduhu way sii bateen. Ku dhawaad 1.5 milyan oo reer Aljeeriya ah ayaa lagu dilay malaayiin kalena waa ku barakaceen halgan madax-bannaanideed oo siddeed sano socday oo dhammaaday 1962-kii.

Dambiyada kufsiga ayaa la rumeysan yahay in ay dhaceen si weyn muddo sideed sano ah. Geesinimada weyn awgeed, qaar ka mid ah waaya-aragnimada dumarka Aljeeriya ee ay saameeyeen ayaa soo ifbaxay, halka qaar kale oo badanna ay ku hoos aasan yihiin mamnuucid.

Xadgudubka galmada ayaa si xun loo addeegsaday

In ay isku qariyaan wasakh, iskuna dayaan in ay u eegaan waxa ugu yar ee suurtogalka ah, waxa ay ahayd mid ka mid ah habab badan oo quus ah oo dumarka Aljeeriya ay adeegsadaan isla markii ay maqleen mishiinnada baabuurta ciidamada Faransiiska ee ku soo wajahan tuulooyinkooda, ayay tiri Natalya Vince, oo ah aqoonyahan ku sugan Waqooyiga Afrika iyo Faransiiska.

“Sida laga soo xigtay marag-furka haweenka Aljeeriya, haweenka qaarkood waxay sidoo kale u dhiibeen dhallaanka naagaha da’da yar ee aan guursan iyagoo isku dayaya inay ka dhigaan kuwo aan soo jiidan karin. Taasi, dabcan, macnaheedu maaha in hababkani ay ku guulaysteen ilaalinta haweenka Aljeeriya ama kuwa la weeraray ma aysan isku dayin in ay [is-difaacaan],” ayuu Vince ku daray wareysi uu siiyay The New Arab.

Buuggeeda abaalmarinta ku guulaysatay ee ‘Our Fighting sisters: Nation, Memory and Gender in Algeria’, Vince waxa ay si qoto dheer u falanqaynaysaa waaya aragnimada haweenka Aljeeriya ee u soo halgamay xorriyadda, kuwaas oo sheekadooda maanta aan si buuxda loo ilaawin ama aan si buuxda loo xasuusan.

Marka laga soo tago xaaraanta ku xeeran tacaddiyada galmada, waaya-aragnimadii shakhsi ahaaneed ee haweenka Aljeeriya ee la kulma xadgudubka galmo iyo nafsiyeed ayaa ku lumay xusuusta wadajirka ah ee dagaalka, taas oo dadka guud ahaan u dabbaaldegta sida geesinimada leh ee halgankii Aljeeriya.

“Dambiyada kufsiga Faransiiska ayaa la rumeysan yahay inay si weyn u dhaceen intii uu socday dagaalka Aljeeriya ee xornimada.

Si kastaba ha ahaatee, Vince ayaa sheegtay in haween badan oo Aljeeriyan ah ay helaan siyaabo badan oo shakhsi ah oo ay ku xusaan dhaawacyadooda shakhsi ahaaneed oo ka fog iftiinka warbaahinta.

“Sheekooyinka ay ka midka yihiin kuwa kufsiga gabi ahaanba sir ma ahan. Dumarka Aljeeriya waxa laga yaabaa inaanay u wadaagin si guud. Laakiin waxay ku xuseen tusaale ahaan gabayo sida bulshada Kbayli,” ayey tirri Vince.

In kasta oo inta badan masiibooyinkaas ay ahaayeen kuwo qarsoodi ah oo ku jira tusaalooyin maxalli ah, sheekooyinka kufsiga ee soo jiitay dareenka caalamiga ah, sida kuwa Djamila iyo Louisette, waxay noqdeen mawduuc xiiso leh oo falanqayn ah oo ku saabsan astaanta xadgudubka galmada ee dagaalka.

Cilmi-baaraha Faransiiska Raphaëlle Branche, markii dumarka la beegsaday, “rabitaanku wuxuu ahaa mid ka yar galmada rabitaanka lahaanshaha iyo ceebaynta” sababtoo ah dembiyada kufsiga ee joogtada ah waxay saameeyaan dhibbanaha oo kaliya, laakiin sidoo kale “qoyskeeda, tuuladeeda, iyo dhammaan wareegyada ay ku socdaan iyada ayaa iska leh, ilaa kan ugu dambeeya: dadka Aljeeriya”.

“Kufsigani sidoo kale waa qayb ka mid ah xeeladaha argagixisanimo ee milatari,” ayay Branche ku qortay qoraalkeeda ‘Kufsiga Intii lagu jiray Dagaalkii Aljeeriya’.

Dhankiisa, dhakhtarka dhimirka ee Faransiiska Frantz Fanon, oo qayb ka ahaa dhaqdhaqaaqii xorriyadda Aljeeriya, ayaa u arkay dambiyada kufsiga ee Aljeeriya inay sii socoto dareenka Faransiisku ku hayo jidhka dumarka Aljeeriya ee ka bilaabay isku dayga inuu soo bandhigo xilliyadii hore ee gumeysiga Aljeeriya.

“Boodhadhyo iyo ololeyaal, ciidanka Faransiisku waxay isku dayeen inay ku qanciyaan haweenka inay iska bixiyaan indho-shareerka,” ayay u sharraxday Donia Ismail, oo ah wariye Franco-Algerian ah oo xiisaynaysa taariikhda Aljeeriya.

“Waxay sii waday in ay soo bandhigto haweenka si xoog ah si ay u qaataan sawiradooda aqoonsiga sida kiiska sawirada caanka ah ee Marc Garanger ee haweenka maxaabiista ah ee la soo bandhigay oo la sawiray iyaga oo aan raali ka ahayn. Dhammaantood waxay u taagan yihiin dareenka [jidhka haweenka Aljeeriya]”.

Waxaase yaab leh, waalidu maanta waa ka sii socotaa carrada Faransiiska, iyadoo xijaabka ay weli yihiin mowduuca ugu muhiimsan ee doodda siyaasadda Faransiiska.

“Iyadoo siyaasiyiinta garabka midig ay sii wadaan inay ku doodaan faa’iidooyinka gumeysiga Faransiiska u keenay Aljeeriya, xisbiyada bidixda way ka aamusan yihiin”

Diidmada Faransiiska in uu qirto dambiga

Bisha Luulyo, iyada oo Aljeeriya ay isu diyaarinayso inay u dabbaaldegto sannad-guuradii 60-aad ee ka soo wareegtay markii uu dhammaaday dagaalkii xornimada qaran, isla markaana lagu xusayo dadkii ku dhintay waddaniyiinteeda, Faransiisku waxa uu weli ka caga jiidayaa in uu qirto dembiyada ay ciidankoodu galeen intii uu socday dagaalka.

“Iyadoo siyaasiyiinta garabka midig ay sii wadaan inay ku doodaan faa’iidooyinka gumeysiga Faransiiska u keenay Aljeeriya, kuwa bidixdana ay ka aamusan yihiin,” Ismaaciil, oo awoowgiis uu ka dagaalamay jabhadda Aljeeriya, ayaa u sheegay The New Arab.

Marine Le Pen, oo ah siyaasiyad Faransiis ah oo midigta-fog ah, kuna guul-darraystay doorashadii madaxtinimo ee sannadkan, kagana adkaatay Emmanuel Macron, ayaa sheegtay 2017-kii in “gumaysiga Faransiiska uu wax badan u horseeday, gaar ahaan Aljeeriya”.

Marion Anne Perrine “Marine” Le Pen waa qareen iyo siyaasi Faransiis ah oo u tartantay madaxtinimada Faransiiska 2012, 2017, iyo 2022. Xubin ka mid ah Rally National, waxay soo noqotay madaxweynaheeda 2011 ilaa 2021. Waxay xubin ka ahayd Golaha Shacbiga ee deegaanka 11-aad ee Pas-de-Calais ilaa 2017.

Eric Zemmour, oo ah siyaasiga midigta fog ee Faransiiska ee lagu muransan yahay, ayaa ku dooday muhiimada dambiyada Faransiiska uu ku xaddidayo weerarrada Aljeeriya ee ka dhanka ah ciidamada. Dhanka kale, garabka bidix Jean-Luc Mélenchon ayaa doorbidaya inuu isticmaalo ereyga ‘dagaal sokeeye’ si uu u qeexo dariiqa Aljeeriya ee ku wajahan xoraynta ciidamada Faransiiska.

2017, Madaxweyne Emmanuel Macron, oo weli musharrax ah waqtigaas, ayaa markii ugu horreysay jebiyey aamusnaantii siyaasadeed ee muddada dheer ku jirtay xilligii ugu dhiigga badnaa ee taariikhda dhow ee Faransiiska, isagoo qiray “dambiyada ka dhanka ah bani’aadamnimada” Gumeysiga Faransiiska ee Aljeeriya.

Facebook Comments Box

Continue Reading
Advertisement Somalism>
Falsafada iyo Siyaasada Arrimaha Bulshada2 days ago

Maxaad ka taqanaa Ururka Suxufiyiinta Soomaaliyeed (SJS)?

Siyaasadda Arrimaha Dibadda2 days ago

Xariirka Diblomaasiyadeed ee Soomaaliya iyo Mareykanka – aqoon intee la’eg ayay isu leeyihiin?

Siyaasadda Arrimaha Dibadda2 days ago

Madaxweynaha Mareykanka oo Soomaaliya u soo magacaabay Danjire Richard H. Riley

WARBAAHINTA3 days ago

Caruur ay Soomaali ku jiraan oo muhaajiriin ah oo laga qaaday daka Giriiga – xaggee la gaynayaa?

WARBAAHINTA3 days ago

Hogaamiyihii ugu horeeyey ee Muslim ah oo Iskootlan lagu doortay

WARBAAHINTA3 days ago

Madaxa Qaramada Midoobay ayaa ku baaqay in la sameeyo hannaan cusub oo lagu heli karo 100,000 oo Suuriyaan ah oo maqan

Diinta Islaamka5 days ago

Haweeney Muslimad ah ayaa noqotay garsooraha 1aad iyadoo xeran xijaab Mareykanka ka noqotay garsoore

Afrika5 days ago

Madaxweyne ku-xigeenka Mareykanka Kamala Harris oo booqasho ku joogta Ghana, iyadoo ku dhawaaqday gargaar amni

Islaam Naceybka6 days ago

Wadamada Muslimka ah ayaa muujiyay sida ay uga xun yihiin Kitaabka Quraanka ah ee lagu gubay dalka Denmark iyadoo bisha Ramadan lagu jiro

Islaam Naceybka1 week ago

Ilhaan Cumar ayaa soo bandhigtay qaraar ay kaga hadlayso Islaam nacaybka

English Articles1 week ago

Why Somalia Must Abandon the Indirect Electoral Model in 2026?

Bariga dhexe1 week ago

Maxaa laga baran karaa isu soo dhowaanshaha Sacuudiga iyo Iiraan?

Diinta Islaamka1 week ago

Faa’iidooyinka caafimaad ee uu leeyahay soonka – ma sooman tahay maanta?

Afrika1 week ago

Gobolka Tigray oo yeeshay madaxweyne cusub – waa kumaa Getachew Reda?

Aragtida Indheergaradka1 week ago

Maxay dowladaha ugu baxaan heshiisyada caalamiga?

WARBAAHINTA2 weeks ago

Amarka maxkamada dembiyada caalamiga ee xiritaanka Putin ayaa muujinaya in sharciga caalamiga ah uu burburayo – Dmitry Medvedev

Diblomaasiyadda & Dunidda2 weeks ago

Xiriirka Ruushka iyo Shiinaha ma laha xad – ayuu yirri madaxweyne Vladimir Putin

WARBAAHINTA2 weeks ago

Xildhibaanad Layla Moran, ayaa sii laba jibaareysa dadaalka loogu jiro aqoonsiga rasmiga ah ee UK aqoonsato qaranimada Falastiin

Buuggaag2 weeks ago

Jibril Mohamed on Somalia’s Road to Democracy: A Journey of Hope and Resilience

WARBAAHINTA2 weeks ago

Qaramada Midoobay ayaa Yemen ugu baaqday inay ka faa’iidaysato heshiiska Sucuudiga iyo Iiraan oo ay doorato nabadda

WARBAAHINTA3 weeks ago

Madaxweyne Erdogan ayaa si rasmi ah ugu baaqay in doorashada Turkiga ay dhacdo 14-ka Maay

Bariga dhexe3 weeks ago

Iiraan iyo Sacuudi Carabiya ayaa ku heshiiyey inay dib u soo celiyaan xiriirkooda ka dib wadahadal uu dhexdhexaadinayey Shiinaha

WARBAAHINTA3 weeks ago

Maraykanka ayaa ka carooday rabshadaha Israa’iil ee ka dhanka ah Falastiiniyiinta ku sugan Daanta Galbeed

WARBAAHINTA3 weeks ago

7 qof ayaa lagu soo waramayaa in lagu dilay weerar ka dhacay kaniisad ku taalo Hamburg, Jarmalka

WARBAAHINTA3 weeks ago

7 qof ayaa ku dhintay weerar cirka ah oo lagu qaaday hantida Iiraan ee Suuriya

Aasiya4 weeks ago

Imran Khan: Ra’iisul Wasaarihii hore ee Pakistan oo ka falceliyay isku daygii xarigiisa

Qoyska & Horumarinta Bulshada1 month ago

Faa’iida darada ay leedahay isticmaalka baraha bulshada

WARBAAHINTA1 month ago

Turkiga oo weerar ku dilay maskaxdii ka dambaysay weerarkii Istanbul

Sirdoonka & Militariga1 month ago

Maraykanka ayaa aaminsan in Ruushka laga yaabo inuu Iiraan siiyo diyaarado dagaal: Aqalka Cad

Diblomaasiyadda & Dunidda1 month ago

Maxay ka dhigan tahay booqashada Raisi ee Beijing xiriirka Iiraan iyo Shiinaha?

Siyaasadda Soomaaliya1 month ago

Waa maxay ujeedka dowladda Soomaaliya ay mar kale u xirtay Cabdalla Muumin?

Siyaasadda Soomaaliya1 month ago

2022 wuxuu ahaa kii ugu dhimashada badnaa Soomaaliya tan iyo 2017 – Qaramada Midoobay

Sirdoonka & Militariga1 month ago

Ruushka ayaa hakiyay ka qaybgalka heshiiska cusub ee START ee hubka Nukliyeerka ah ee lala galayo Maraykanka, ayuu yidhi MD Putin

Falsafada iyo Siyaasada Arrimaha Bulshada1 month ago

Qeybtii 2aad:- Maxay yihiin bulshooyinka sirta?

Qoyska & Horumarinta Bulshada1 month ago

Baro sidda aad nolosha wax kaga badali lahayd

Falsafada iyo Siyaasada Arrimaha Bulshada2 months ago

Maxay yihiin bulshooyinka sirta ah?

Afrika2 months ago

Maxay Eriteriya ugu baxday urur Gobolleedka IGAD?

Afrika2 months ago

MD Isaias Afwerki ayaa sheegay in Eriteriya ay dib uga mid noqon doonto urur goboleedka IGAD

Sirdoonka & Militariga2 months ago

Xog cusub: Maxay dhalinyarada Soomaalida ugu biiraan Al-shabaab?

Yurub2 months ago

Yurub oo mamnuucday iibsiga naaftada Ruushka iyo badeecado kale

Xul