Madaxweynaha Suuriya Bashaar Al-asad ayaa weerar ku qaaday dalka Turkiga, xilli uu khudbad ka jeedinayay shir madaxeedka Jaamacadda Carabta Jimcihii, iyadoo madaxda kale ee Carabta ay soo dhaweeyeen inuu dib ugu soo laabto safka hore waddamada.

“Waxaa jira arrimo badan oo aysan jirin erayo ku filan ama shir madaxeedyo, oo ay ku jiraan dembiyada hay’adda Sahyuuniyadda [Israa’iil] … ayuu yidhi.

Waxay ahayd markii ugu horeysay ee Assad uu ka soo muuqdo ururka Jaamacadda Carabta tan iyo markii la hakiyey nidaamkiisa sannadkii 2011-kii, sababo la xiriira cadaadiska naxariis darada ah ee uu ku hayo dibad-baxayaasha dimoqraadiyadda, kaasoo horseeday iskahorimaad galaaftay nolosha 500,000 oo qof.

Turkiga ayaa taageeray mucaaradka Suuriya wuxuuna faragelin militari ku sameeyay waqooyiga Suuriya, halka Assad uu taageero muhiim ah ka helay Ruushka iyo Iiraan.

Inta badan dowladaha Carabta ayaa sidoo kale xiriirka u jaray Nidaamka Bashaar Al-Asad kadib tacadiyada ka dhanka ah dibadbaxayaasha iyo shacabka, balse qaar badan ayaa dib u soo celiyay kadib markii ay ku gacan sarreeyeen dagaalka Suuriya.

Bashaar Al-Asad ayaa khudbadiisa waxa uu sidoo kale ugu baaqay dowladaha Carabta in aysan midba midka kale faragelin “arimaha gudaha” isla markaana ay ka hortagaan “faragelinta shisheeye”, isagoo sheegay in dalalka Carabta ay awoodaan inay wax ka qabtaan arrimahooda.

“Waxaan rajeynayaa in ay bilow u noqon doonto waji cusub oo ah fal Carbeed ee isku duubnida dhexdeena ah, nabadda gobolka, horumarka iyo barwaaqada halkii ay ka ahaan lahaayeen dagaal iyo burbur,” ayuu Assad ku sheegay shirkii Jeddah.

Markii ay madaxdu soo galeen hoolka weyn, waxa ay madaxweyne Asad salaan iyo salaan is dhaafsadeen madaxweynaha Masar Cabdifataax Al-sisi, ka hor xafladda furitaanka waxa uu la kulmay madaxweynaha Tunisiya iyo madaxweyne ku xigeenka Imaaraadka Carabta.

“Waxaan jeclaan lahaa inaan si cod dheer ah ugu soo dhaweeyo Suuriya inay dib ugu soo laabato kursigeeda walaalaheed,” ayuu yiri ra’iisul wasaaraha Aljeeriya Ayman Benabderrahmane oo khudbad ka jeediyay furitaanka shirka.

“Waan ku faraxsanahay maanta ka soo qaybgalka shirkan Madaxweynaha Suuriya Bashaar Al-asad,” ayuu yiri Dhaxal sugaha Boqortooyada Sacuudiga, Maxamed Bin Salmaan, oo ah dhaxal-sugaha Boqortooyada, isagoo hadalkiisa sii wata, isagoo intaas ku daray inuu rajeynayo in soo laabashada ay horseedi doonto “xasilooni” Suuriya.

Dowladda Qadar maku qanacsan tahay soo laabasahda Suuriya?

Isku duubnida Asad waxay u ahayd Sucuudiga oo si weyn u taageeray mucaaradka Suuriya oo taageeray kooxaha fallaagada ah marxaladihii hore ee dagaalka Suuriya waxayna ku eedeeyeen Assad, oo ah xulafada Iiraan, inuu ku shaqeeyo “mashiinta wax disha”.

Dib ugu noqoshada dalka Suuriya, boqolaal ka tirsan mucaaradka waqooyiga ee fallaagada ayaa mudaaharaad ka dhigay dhaqancelinta Asad iyagoo ku dhawaaqaya “dadku waxay rabaan burburka nidaamka”, iyagoo u qeylinaya dibadbaxyada ruxay Suuriya iyo dalalka kale ee Carabta 2011-kii.

Khudbadiisa, Assad waxa uu uga mahadceliyey Amiir Maxamed “doorka weyn ee uu ka qaatay iyo dadaalka xooggan ee uu u galay horumarinta dib-u-heshiisiinta gobolkayaga”.

Si kastaba ha ahaatee, waddan kasta oo gobolka ka tirsan ma uusan u hamuun qabin in uu hagaajiyo xiriirka uu la leeyahay Assad.

Mid ka mid ah hoggaamiyeyaasha muhiimka ah ma maqal isaga oo hadlaya: Amiirka Qadar Tamim bin Hamad al-Thani, oo 2018 ku tilmaamay madaxweynaha Suuriya dambiile dagaal.

Al-Thani ayaa ka dhoofay Jeddah ka dib markii uu hogaaminayay wafdiga dalkiisa, sida lagu sheegay bayaan uu soo saaray Amiirka Qadar Emiri Diwan oo warbaahinta loo qeybiyay xilli uu Assad hadlayay, mana uusan jeedin ciwaan u gaar ah.

Wakaaladda wararka ee Suuriya ayaa sheegtay in Amiirka iyo Assad ay is gacan qaadeen oo ay si kooban uga hadleen ka hor inta uusan shirku bilaaban – balse ma jiro wax war ah oo ka soo baxay warbaahinta Qadar.

Sarkaal Carbeed ayaa u sheegay wakaalada wararka ee Reuters in Amiirka uusan wax shirar ah oo laba geesood ah yeelanin uuna ka baxay shir madaxeedka ka hor inta uusan hadlin Asad.

Qadar ayaa sheegtay in bishan aysan caadi ka dhigi doonin xiriirka kala dhaxeeya dowladda Bashaar Al-Asad balse waxa ay xustay in tani aysan caqabad ku noqon doonin dib u soo noqoshada Jaamacadda Carabta.

Marka laga eego dhinaca Riyaadh, shir-madaxeedka guulaysta waxa ku lug leh ballanqaadyo la taaban karo oo ka yimid Suuriya oo ku saabsan arrimo ay ka mid yihiin qaxootiga dagaalka iyo ganacsiga, ayuu yidhi Torbjorn Soltvedt oo ka tirsan shirkadda sirdoonka khatarta ah ee Verisk Maplecroft.

Ka qayb galka Assad ee shirkan waxa ay ahayd mid astaan u ah kaligii-taliyaha oo dib ugu biiray ururka Carabta ka dib markii laga joojiyey xubinimadii Jaamacadda oo ay go’doomiyeen inta badan gobolka in ka badan toban sano, sababo la xidhiidha caburinta arxan darada ah ee uu ku hayo mudaaharaadyada isaga ka dhanka ah iyo xasuuqii uu gaystay intii lagu jiray dagaalka Suuriya. .

Sacuudi Carabiya ayaa si adag uga soo horjeesatay Asad wax yar ka dib markii ay dhibaatada Suuriya ka dillaacday 2011-kii, laakiin waayadan dambe waxay beddeshay dagaalkeeda iyada oo ay weheliyaan dalal badan oo Carbeed oo shirka ku matalaya – inkastoo ay diiddan yihiin reer galbeedka iyo qaar badan oo Suuriyaan ah oo weli u arka dembiile dagaal.

Asad oo galinkii danbe ee jimcaha soo dhex galay goobtii uu shirku ka dhacayay ee magaalada Jiddah ee dalka Sucuudiga, waxa uu gacmaha u fidiyay dhaxal-sugaha Boqortooyada Sucuudiga Maxamed Bin Salmaan, kaas oo labadoodaba qabtay kana dhunkaday Assad dhabanka.

Kadib waxa uu gacan qaaday dhigiisa Masar Cabdel Fattah al-Sisi. Labada hoggaamiye ayaa dhoola caddeeyey, gacmahana is tusay, madaxana kor u fooraray markii ay sheekaysanayeen.

Maxay Dowladda Soomaaliya ka sheegtay Shirka?

Madaxweynaha Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh Maxamuud (4.5) oo ka qeybgalay shirka Meertada 32-aad ee Shir-madaxeedka Jaamacadda Carabta ayaa Khudbadiisa kula wadaagay Boqorrada, Amiirrada, Madaxweyneyaasha iyo Hoggaamiyeyaasha Carbeed horumarka ka jira dalka, fursadaha iyo caqabadaha ku xeeran dowladnimada Soomaaliya.

Madaxweynaha ayaa tilmaamay in dowladda Soomaaliya ay waddo howlgallo qorsheysan oo dalka lagaga xoreynayo argagixisada Alshabaab, loona diyaarinayo Ciidanka Soomaaliyeed in ay si buuxda ula wareegaan amniga dalka, iyadoo ay qorsheyaashaas barbar socdaan hiigsiyo qaran oo ku aaddan deyn cafinta Soomaaliya iyo xasilinta siyaasadeed ee dalka.

“Waa inaan dardargelinno iskaashiga iyo wax-wadaqabsiga heer Carbeed. Soomaaliya maanta waxay ka soo kabanaysaa duruufo adag oo ay dhabar adeyg ku wajaheen shacabka Soomaaliyeed, waxaan rajaynaynaa in aad sii laba jibaartaan garab istaagga walaalnimada ah ee aad noo muujiseen. Soomaaliya xasilloon oo hurumarsan waxay guul u tahay dhammaan dalalka Carabta”.

Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa sheegay in dowladda iyo shacabka Soomaaliyeed ay soo dhaweynayaan dib ugu soo noqoshada Jamhuuriyadda Suuriya ee Madasha Jaamacadda Carabta, isagoo dhanka kale xoojiyey baaqii Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya ee ku wajahnaa walaalaha dalka Suudaan in ay joojiyaan dagaalka, wadahadallna ku dhameeyaan xaaladda ka taagan dalkaas.
Madaxweynaha Jamhuuriyadda ayaa Hoggaamiyeyaasha xusuusiyey in dalalka Carabta ay ka jiraan dhibaatooyin badan oo ay ugu horreeyaan amni xumo, xasillooni darro siyaasadeed iyo dhibaatooyin dhaqaale, wuxuuna ugu baaqay in loo midoobo sidii loo wajihi lahaa caqabadahaas.

Hadalka madaxweynaha Soomaaliya kama muuqan hadal diblomaasiyadeed si cad ayuuna u sheegay soo dhaweyntiisa kusoo noqoshada Suuriya ee ururka Jaamacadda Carabta. Inta badan ururkaan waxaa lagu xantaa cid gaar ah inay gacanta ku hayso oo ay maalgashato waana Sacuudiga – go’aanada uu gaaro Sacuudiga ayaana ka shaqeeya ururka. Waa sida Mareykanka u maalgashado NATO si uu ugu duulo wadamo kale oo horey u dhacday sida Ciraaq iyo Afgaanistaan.

(The New Arab Staff, AFP, iyo Reuters)