Ugu horeyn aqlaaqda wanaagsan waa waxa ugu muhiimsan noole kasta si uu ula dhaqmo dhaqan wanaagsan bulshooyinka kale, balse waxaad u baahantahay in aad la timaado aqlaaq iyo dhaqan wanaagsan ay bulshada kugu jeclaato.

Aqlaaqda wanaagsan qeyb ka mid ah abuur ama fidro uu rabi siiyay addoomadiisa balse in lasii kardhiyo waxay u baahantahay inaan barato dhaqanka wanaagsan kaasoo sare u qaadaya siddii aad bulshada kula dhaqmi laheyd dhaqan wanaagsan.

Qofka aqlaaqda wanaagsan waa qof ay jecel yihiin bulshooyinka kale sababtoo ah wuxuu bulshada u sidaa dhaqan wanaagsan oo u horseedi kara horumar, haddaba barnaamijkan aan ugu magac daray Jimco wanaagsan waxaan si taxane ah ugu soo qaadan doonaa Hormarinta Qoyska iyo Arimga Bulshada kaaso bixi doono kaliya maalinka Jimcaha.

Waxaan halkaan kugula wadaagi doonaa dhowr qodob aan isleeyahay waxey sahlayaan aqlaaqda wanaagsan.

1. Aqlaaqda wanaagsan waa isku xirka bulshada qeybaheeda kala duwan taasoo dhalisa hab dhaqan wanaagsan ay bulshaba kaga dayato jiilba jiilka ka danbeeya.

Haddii aad bulshada ku xiran tahay aysan dhisi Karin aqlaaqdaada waxaad khatar ugu jirtaa inuu ku dhaco milan aad ku milmeyso bulshada kale taasoo sababi karta inay xumaato dhaqanka iyo aqlaaqdii wanaagsneyd ee aad laheyd.

Aqlaaqda wanaagsan ayaa lagu kala gudbiyaa goobaha waxbarshada sidda Machadyada, Iskuulada iyo Jaamacadaha balse marka loo eego bulshadeena waa bulsho leh xadaarad taasoo dhaxal siisay inay noqdaan kuwa loogu jecel yahay markii ay tagaan goobaha waxbarasho ama dalka dibadisa.

2. Qofka aqlaaqda wanaagsan leh waa qof xiiseeya inuu barto dadyow kala duwan waayo waa qof aaminsan inuu sido fariin taasoo u jeedkiisa tahay in uu cid la wadaago si ay usii jirto dadnimada ay leedahy bulshada.

Diinta Islaamka an aad fahanto misna aad ku dhaqanto waxay ku dhaxal siineysaa halka ay ka taagan tahay aqlaaqda wanaagsan iyo in bulshada kula dhaqanto dhaqan wanaagsan ayna ka qurux badan tahay wax siismada.

Maalin maalmaha kamid ayaa wafdi uu hogaaminaayo nin la yiraahdo Ashaji Cabdi ayaa u yimid Rasuulka(SCW) waxuuna ugu yimid in uu u dardaarmo, wuxuuna yiri: “ii dardaaran”Rasuulka (SCW) wuxuu yiri: “ha caroonin” balse ninkii ayaa markale ku celiyay Rasuulka (SCW) wxuuna yiri: “ ii dardaaran”, balse Nabiga (SCW) ayaa ku yiri: “hacaroonin” subxaana Allah!

Bal u fiirso xadiiskan wuxuu sidoo kale qofka farayaa sabarka in uu muhiim yahay aqlaaqda suuban, majiro ruux aan caroonin markii wax la yeelo balse mahuumida ayaa ah markii waxa lagu yeelo in aadan miir beelin siddii qof waalan oo kale, tuasaale: Soomaalida waa dad sooraan ah ama aad u xanaaq badan sababtoo ah haddii reer hebel uu tiriyo hal gabay uu ku caynaayo reer hebel, reer hebelna waa in ay tiriyaan shan gabay ay ku caanayaan reer hebel balse waxaa ka qurux badan inaad u sabarto.

3. Qofka aqlaaqda iyo dhaqanka wanaagsan leh waa ruuxa xal u hela dhibaatooyinka heysta bulshada asagoo sawir kooban ka bixiya dhibaatada ka dhalan karta haddii aan la xalin.

Dhanka kale, waa ruuxa sameeya qoshooyin taaba gal ah amaba suurtagal ah si ay bulshada dhaqanka wanaagsan, wuxuuna diyaar u yahay inuu la yimaado aqlaaq wanaagsan.

Sidoo kale dadyow badan ayaa maqaalo ka badan ciida ka badan ka qoray aqlaaqda wanaagsan balse haddii aan soo qaato mid ka mid ah wuxuu leeyahy: “ aqlaaqda wanaagsan waa biriijka ama buundada u dhaxeyso adiga iyo guusha taasoo kuu horseedi in ay dadka ku jeclaadaan bilaa sabab”.

“ Aqlaaqda wanaagsan qeybi waa fidri ama abuur  halka uu ruuxa uu gaarsiin karo heer uu ku tarbiyeeyo naftiisa aqlaaqda iyo dhaqan wanaagsan”, ayuu yiri Sheekh Mustafe Xaaji.

Maxaa ka dhalan kara haddii la waayo bulsho dhaqan iyo aqlaaq wanaagsan leh

Haddii ay dhacdo tani oo kale waxaa badanaayo taxadiyaadka ay bulshada loo geysanaayo ayadoo qiil lagaga dhigaayo in ay jiraan bulshooyin laga tari badan yahay balse arinka sida loo fasiro wey ka duwan tahay waayo waxaa la baneysanaa in badan oo kamid ah bulshada diigooda iyo xolahooda.

Waxaa dhaceyso in ay bulshada cagta saartay wadada dumista bulsho walbaa oo dumeyso waxaa calaamd u ah inay ku dayato bulshooyinka kale.

Yurub maanta waxay dooneysaa dunnida oo dhan iney nqoto (Westearn Culture) dhaqanka reer Galbeedka, ayagoo wada xuquuqul insaan iyo waxyaabo kale.

Soomaaliya waxey qeyb ka tahay dadyowga sii burburaayo aqlaaq ahaan iyo dhaqan ahaan sababtoo ah waxay bilaabeen in dayacaan reerihii ay la haayeen sidoo kale ay meesha ka baxdo xaaneynta caruurta, taasoo keentay in ay meesha ka baxdo qiimihii uu lahaa qofka Soomaaliyeed.

Ummada walbaa oo dumeyso waxay ku dayataa Ummada kale waxaan meesha ka baxo qiimaha qofka, balse Soomaalida ayaa maanta kusoo kordhay nidaam khatar ku ah bulshada Soomaaliyeed kasoo laga keenay dalka dibadiisa ayna qeyb ka tahay ilxaadka heysta Ummada.

Alle ha u naxariistee waxaa xalay magaalada Hargeysa ku geeriyootay Fanaanada caanka ah ee Khadra Daahir Cige oo muddooyinkii danbe ku xanuunsaneyd magaalada Hargeysa halkaaso oo lagu dabiibaayayey xaaladeeda caafimaad balse ay u gooriyootay.

Dhanka kale marxuumada ayaa muddooyinkii danbe ku jirta isbitaalka Hargeysa, sidoo kale marxumada ayaa inta aysan geeriyoon ka hor la ildarneyd cudurka qabowga halkaasoo ay ugu xirnaa Oxcygen-ka.

Khadra Dhaahir ayaa sidoo kale ah qof si weyn looga yaqaano geyiga Soomaalida iyadoo qeyb weyn ka qaadatay dhisida fanka muddooyinkii ugu danbeysay.

Madaxweynaha Soomaaliya Xassan Sheekh Maxamuud ayaa qoraal uu soo saaray kaga tacsiyeeyay geerida fanaanadii caanka ahayd ee Khadra Daahir Cige oo xalay ku geeriyootay magaalada Hargeysa.

“Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya mudane Xasan Sheekh Maxamuud ayaa tacsi tiiraanyo leh u diray qoyska, qaraabada, bahda fanka iyo dhammaan ummadda Soomaaliyeed ee ay ka baxday fannaanadii caanka ahayd ee marxuumad Khadra Daahir Cige,” ayaa lagu yiri qoraalka uu soo saaray Madaxweyne Xassan.

Madaxweynaha ayaa isaga oo hadalkiisa sii wata ayaa sheegay “in marxuumadda ay kaalin weyn uga jirtay fanka Soomaaliyeed, iyada oo doorweyn ka qaadatay sare u qaadida fanka iyo suugaanta Soomaaliyeed oo ay ka mid aheyd tiirarkiisa.”

“Innaa lillaahi Wa Innaa Ileyhi Raajicuun. Waxaan tacsi u dirayaa qoyska, qaraabada iyo dhammaan ummadda Soomaaliyeed ee ay ka baxday marxuumad Khadra Daahir Cige oo magac iyo miisaan ku dhex laheyd bahda fanka iyo Shacabka Soomaaliyeed.”

Dhanka kale, madaxweynihii hore ee Soomaaliya Maxamed Cabdulaahi Maxamed Farmaajo ayaa bartiisa facebooga kusoo qoray tacsi iyo tiiraanyo uu la wadaagayo ehelka iyo qaraawada ay ka geeriyootay gaar ahaan bahda fanka uu sabar iyo iimaan alle ka siiyo, wauxuuna alle ugu baryay inuu janada ka waraabiyo.

Waxaan lasoo koobi karin masuuliyiinta u tacsiyeynaaya marxuumada kuwaas oo ay ka mid yahay ra’iisul wasaarahii hore ee Soomaaliya Xasan Cali kherye, Madaxweynaha maamul goboleedka Jubbaland Axmed Madoobe iyo masuuliyiin kale.

Dhammaan bahda Diblomaasi.com Waxey tacsi u dirayaan qoyska, qaraabada iyo dhammaan ummadda Soomaaliyeed ee ay ka baxday marxuumad Khadra Daahir Cige oo magac iyo maamuus ku dhex laheyd bahda fanka iyo Shacabka Soomaaliyeed, Allena waxaan ugu baryeynaa inuu ugu bishareeyo Jannada.

Khadro Daahir Cige

Khadro Daahir Cige, waxay ku dhalatay magaalada Hargeysa, sannadka markuu ahaa 1957-dii iyadoo nolasheeda intabadan ku qaadatay halkaasi, kuna barbaartay, ka hor intii aanay ku biirin fanka. Alle ha u naxxariistee khadra Daahir Cige intii ay noolayd waxa ay xaas u noqotay Axmed Cali Cigaal iyo Cabdillaahi Sabriye. Ifka waxaa ay kagga tagtay saddex wiil iyo laba gabdhood iyo intii ay sii dhaleen.

Khadro waxay qaadday ku dhawaad 250 Heesood, heeseheedana waxa ay u badan yiihin kuwo aan dhicin ilaa hadda, mararka qaarna khadro waxaa heeseheeda laga sameeyaa sheekooyin. Fannaanadda caanka ah ee Khadro Daahir Cige ,waxay fanka ku soo biirtay sanadkii 1974-tii markaas oo ay qaadday heesteedii ahayd “Afka lagama sheegto adigoon jacayl arag.”

Waxa ay ka mid ahayd fannaaniinta faro ku tiriska ah ee qof kasta oo Soomaali ah dookhiisa ahayd marka laga hadlo dhageysiga heesaha ay qaadday.

Dadka qaar waxa ay qabaanba in ay ahayd qofkii fankeeda loogu jeclaa intii ay heesaysay. Inkasta oo ay burburkii soomaaliya ka dib muddo dheer qurbaha ku noolayd, hadanna dhowr iyo labaatankii sanno ee u danbeeyay waxa ay degenayd magaalada Hargeysa.

Heesteedi ugu horreysay waxaa u dhiibay macallinkeedii maaddada Carabiga, taasi oo ahayd Hawl iyo Dadweynoow , waxay ahayd hees wadani ah. Waxay ka mid ahayd ardaydii codkooda loogu jecelaa marka la dhigayo xafladaha iskuulka lagu xirayo.
”Waad iska garaneysaa iskooladda xiisad ayaa jiri jirtay taasi oo lagu dhiganayo Muyuusigga, waan iska heesi jirnay,taasina waxay aheyd meesha lagu ogaanayay qofka soo baxaya” ayay tiri Khadro Daahir oo BBC-da wareysi siisay intii ay nooleyd.
Iyadoo waxbarashadda asaasiga ah ku jirta ayaa shaqada fanka laga qoray markaasi oo Hargeysa ay joogeen fannaaniintii Waabari, heeskeedi kowaadna waxaa tumay Fannaankii Saalax Qaasin oo ahaa macallinkeedi.

Waxyaabaha xilligaa ay filkeed kaga dhex mmuuqatay waxa ka mid ahaa ciyaaraha sportska sida kubadda kolaygga iyo orodada. Waxa ay gaadhay heer ay u safato tartanka orodada soomaaliya iyadoo metelaysay gobaladii waqooyi galbeed oo hadda ah Somaliland.

Khadro ayaa markii dambe fanka u go’day oo ka weecatay waxbarashadii waxayna qeyb ka jishay ruwaayado badan oo ay ka mid ahayd, ‘Dab jacayl kari waa.’ Cadar Axmed Kaahin ayaa ka mid ah fannaaninta ay saaxiibadda ahaayen isla markaana ay isla soo shaqeyeen ayaa BBC-da u sheegtay in Khadro Daahir ay ahayd qof wanaagsan oo qiimo badan oo waliba dhib yar umadduna ay jeclayd. ”aniga walashay ayay ahayd mararka qaar darteed Ayaan London u tagi jiray anoon muraad kala ka lahayn”.ayay tiri Cadar.

Cadar Axmed Kaahin oo iyana ka tirsanaan jirtay fannaaniintii hobollada Waabari ee Soomaaliya ayaa inta aku dartay in Khadro ahayd qof dadku u simanyihiin oo naxariis badan.

Hibo Maxamed Huddoon (Hibo Nuura) oo Iyana ka mid ahayd shaqsiyaadka ay saaxiibbada dhow ahaayen kana wada tirnaan jireen hoballadii Waabari ayaa sheegtay in Khadro ahayd qof saaxiib u ah wanaagga. “Waxaan ku haminayay in aan aniga Kahdro iyo Cadarba aan meel wado degno oo aan soo laabto”.ayay tiri Hibo Nuuro

Alle ha u naxaariistee fannaanaddii Codka halaasiga laheyd waxay fanka ka baxaday sanaadkii 2002-dii waxay dhawaanahaan ku noolayd magaalada Hargeysa, iyadoo qurabaha tageysay sannadkiiba mar, taasi oo ay sheegtay inay caruurteeda soo eegto.

Khadro Daahir ayaa sheegtay inay qurbaha joogtay muddo ku siman 25 sano, taasi oo ay ku macneysay inay aheyd nolal adag. Inta badan shacabkaiyo madaxda Soomaalida ayaa ka tacsiyay geerida allaha u naxariistee Khadro Daahir Cige waxayna dhamaantooda Alle uga rajeeyeen inuu siiyo naxariistiisa dambigeedana dhaafo.

Nolosha bini’aadamka ayaa wada gaaro da’a isku mid ah halka kuwa kalena ay gaaraan ilaa iyo halkii uu Rabi cimrigooda dhigay, balse dadkan ayaa ku kala duwan qaab nololeedka ay nooloyihiin muddada ay dunnida joogaan, sidoo kale waxaa kala duwan raadadka ay dunnida kaga tagaan kaasoo ay bulshada kaga dayato  hab dhaqan ahaan iyo mid aqooneedba.

Ka hadalka dadka nolosha guusha ka gaaray ayaa ah wax aan halkan lagu soo koobi Karin ayadoo ay jiraan dad badan oo raadad ma guraan ah kaga tagay aduunka taas oo mudan in lagu dayo, mise waxaan ka hadlaa raggii ugu saameynta badnaa ee soomaray Islaamka kuwaas oo guulo badan kasoo hooyiyay dagaaladii ay la galeen dadkii diidanaa diinta rabi.

Dunnida ayaa ugu horeyn ka jirta loolan adag ama siraac taaso ay ku ku loolamayaan dadyow kala duwan kuwaas oo midda midka kale raba inuu hoggaamiyaan dunnida oo dhan, balse arinkan ayaa dadbadani ay ka jiifaann loolankan dunnida ka jiro ama ay yihiin kuwa dhan kale nolosha kaga mashquulsan.

Dadkan ayaa sido kale ka mid ah bulshooyinka aan lanool nahay kuwaasoo ay kamid yihiin dadyowga Soomaaliyeed, balse arakti ahaan in ay bulshadani aysan wax badan kala socon loolan ay dunnadani wajaheyso kaasoo waqti xaadirkan la joogo.

La socodka macluumaadyaddii ugu danbeeyay iyo xoggo kale ay ka mid yihiin diyaarinta in maanta ay dunnida ka socoto in ay noqoto hal dowllad ayada oo ay soo ifbaxeen aalado kala duwan kuwaas oo laga yaabo iney badalaan sida ay maanta u shaqeyso dunnida , balse qubarada falanqeeya cilmigga deegaanka ayaa qaba in ay arinta ay suurtagal tahay isla markaana la filaayo iney soo if baxaan sannada soo socda.

Waa waxyaabo cajiib ah markii aad fiiriso kaasoo ay dadbani lagayaabo iney wax wal wal ku heyn balse si aan waxbadan ugu ogaano ayaan waxaan halkaan ku koobi doonaa dhowr siyaabood oo lagu garto dadka nolosha guusha ka gaaray isla markaana raadad kaga tagay dunnida ayna ku nool nahay.

1. Dadka nolosha ku guuleysta waxey leeyihiin sifaad ama calaamado ay kaga duwan yihiin bulshooyinka kale, balse aqristow su’aal isweydii oo dadka oo dhan ma wada guuleesan karaan? Haa, dadka oo dhani wey guuleysan karaan balse guusha ayaa qof waliba uu ka qabaa fikir gaar ah.

Balse dadka nolosha ku guuleysta waa dad marwaliba u taagan iney wax kusoo kordhiyaan halka ay ku noolyihiin ayagoo raba iney kaga tagaan raadad muuqda, balse raadkan ayaa laga yaabaa in aadan wax badan  ka fahansaneyd laakiin adiga oo bulshadaada ka taga wadadii ay ku heli lahaayeen aqoon fiican misna noloshooda anfacda waxaad kaga tagtay raad fiican.

Sidoo kale dadkan iskama weyna iney bulshada kale wax u sheegaan si ay u noqdaan kuwa garaadkooda uu sii koraayo lana yimaado qorshe cad iyo hoggaan fog, tani ayaa laga yaaba iney tahay waxyaabo aad la yaabto balse nolosha dhabta ayaa ku dhisan in ay bulshada wadaagaan waxyaabha faa’iidada u leh.

2. Bulshadani ayaa sidoo kale ku tiirsan meelaha ay ka helaan daraasaadka nafsiga ayaga oo mararka qaar ka isku daya iney sameeyaan daraasaad ay ka mid tahay waxbarashada, farsamada gacanta, iyo barnaamijyo kale ay ku hormarinayaan noloshooda.

Bulshadan ayaa ah bulsho ku hormarsan dhanka aqoonta iyo farsamada gacanta ayagoo marwalabana raadiyo iney bartaan fursado kale ay noloshooda ku badalaan isla marakaan ay xaqiijiyaan hadaf yadii ay nolosha ka lahaayeen muddo ka dib, laakiin dhibaatada jirta ayaa ah in bulshada ay mar walbaa fahmin bulshada kale dhanka aqoonta iyo garaadka ay leeyihiin.

3. Bulshadan waa bulsho marwalbaa ku xiran dadka kale oo ka aqoon badan si ay wax badan ugu faa’idaan ayna u noqdaan tusaale fiican, riyada qofka waxaa marwabaa dhisa qofka og halkii uu umari lahaa si uu uga dhabeeyo hanka uu nolosha ka leeyahay.

Garashada hankaaga waxey kaa caawineysaa sameysanka qorshe cad iyo qeexada hanka aad leedahay misan kuu cad yahay, balse dadbani ayaa dhibaato ka heysato dajinta qorshe cad si ay ugu dhabeeyaan qorshaha u dagan.

Sidoo kale bulshadani ayaa ah bulsho siddata sahay aqooneed ayagoo kala garanaayo meelo badan aanu weligii tagin, balse arinka ayaa u suurta galiyay iney wax badan ka barteen halkiii ay tagi lahaayeen iyo siddii ay ku tagi lahaayeen.

Dadkan ayaa si isku mid ah u fakara ayagoo hiigsigooda uu yahay gaarsiinta dadka kale ay gaarsiiyaan cilmiga ay hayaan.

4. Bulshadan ayaa ah kuwa intooda badan noqda hoggaamiye yaal kuwaas oo qaada masuuliyada bulshada ay la noolyihiin, waxaa muuqato in qodobkan uu u qaab ek yahay qodobka 2-aad, balse dadka noqda hoggaamiyaal waa dad leh qorshe cad, yool degan, hiigsi qeexan iyo wakhti la fuliyo.

Kala duwanaanshaha ra’iga ayaa mararka qaar dhaliyo caadifad ka aloolsanaato blushada dhexdeeda, balse bulshadan markii uu ka dhex dhaco qilaaf ma ahan bulsho isla markiiba ku kala tagto halkii uu shalay hadafkooda ahaa waxeyna xaliyaan dhibta ka dhalatay ururka dhexdiisa.

Waa bulsho leh xeer hoosaad ay kula macaamilaan shaqalaaha ururka si ay u dhicin dhibaato fara badan, waxeyna maareeyaan xaaladaha ka dhex dhaco ayaga oo u xaliyo hanaanka ka jira ururka taasoo ay kuwada qanacsan yihiin bulshada kale ay xilka u hayaan.

Kuma koobna halkan inaad guul gaarto balse waxay u baahantahay inaad sameyso dadaal dheeri ah kaasoo aad sare ugu qaadeyso heerkaaga aqooneed iyo garaadka aad leedahay.

Sameyso saaxiib aad nolosha kaga dayato waxaan jeclaan laha inaan ku gunaanudo qodobkan, sido kale aan jeclaan lahaa inaan sii wado qoraalka balse dadkeyga oo inta badan aan wax qorin darteed waxaa ku gabagabeynaa “in qof waliba uu ku diinyahay saxiibkii”, taasina ma ahan mid aan aniggu dhahy balse waa maah-maah Soomaaliyeed.

Saaxiibka fiican wuxuu ku noqdaa tusaale hagaagsan isla markaana noloshaada kusoo kordhiya wax cusub balse saaxiib haka dhigan qof raba inuu kaa dhaadhiciyo (Negative), ama aaminsan in waxba aan la qaban Karin waayo qokaas wuxuu qatar ku yahay noloshaada waxaase kuu qurux badan inaa ka dayato saaxiib kale oo haggaagsan.

Micnahaygu ma ahan inaan rabo in aan kugu diro saaxiibkaga qaaliga ah balse tijaabi mar qura iskuna day in aad ka dhaadhiciso fikirka aad qabto una sheeg sida uu mudnaanta kuugu kala leeyahay kana dalbo in uu kaa caawiyo qodob ka mid ah qodobadda aad degsatay cabir oo ka dhageyso fikirka uu kuu jeediyo kaliya hal mar tijaabi!!

Saameyntan bulshada ku dhacday ayaa saameyn ku yelatay caruur badan koritaankooda iyo waxbarashadoodii, balse saameyntan ayaa inta badaan keento dayaca ku yimaada caruurta ayaga oo waalidiinta mid kood uu heysto caruurta.

Dhibaatada iyo duulaanka lagu soo qaaday ummada Soomaaliiyeed ayaa noqday mid u horseeda burburida qoyska ama iney kala tagaan lamaanaha,waxaa mowduucaan kusoo qaadan doonaa dhowr waxyaabood uu sabab u noqda iney qoysaska burburaan.

Nolosha ayaa asal ahaan ku tiirsaneyd qeybaha kale ee qooyska Hooyo ama Aabe, kuwaasoo qaada dhamaan masuuliyada guriga iyo waxbaaha laga isticmaalo guriga. Xaaladaha nuucaan oo kale ayaa dhibaato u arko dumarka da’da yar ee hadda soo koraayo, waana sababta keento in la  arko 17-sano jir oo wadata 2-canug misna kala aabe ah.

Intii aan ku jiray baaritaanka, ayaan waxaa la kulmay waxyaabo I cajab geliyo nolosheeda kaas oo mararka qaar iga dhiga inaan ahay dambiile, laakiin dhibaatadan ayaa ah dhaqan aanan horey loogu arag meelo badan oo kamid ah Soomaaliya.

Furiinka waa wax jira, balse sababta taasi loo sameynaayo ayaa qeyb ka ah in labada qofood ee marka hore nolosha  isku arsaday haddana ay u ar keen iney caqabad  ku tahay wada noolaanshahooda, sidaa darteedna ay muhiim u tahay in labada qofood ay kala nastaan sida ay diinteenu qabto.

Sidda aad horey ula socoteen waxaa fara batay kala taga ama furiinka dumarka ayaga oo loo aaneenaayo arimo dhowr ah, balse mowduucaan ayaa sido kale waxaan xoogga ku saari doonaa  wax yaabaha sababa iney dhacaan kiisaskan faraha badan, ayadoo intooda badana waxba laga qaban ay wali isku degenyihiin.

Maxaa sababa Isfahan waaga lamaanaha

Waxaa jiro waxyaabo badan oo keena fashilkan Isfahan waaga kaaso inta badan dhaliya caqabado badan ay ka mid yihiin in ay meesha ka baxdo qadarinta iyo masaalixda labada qof.

Tani ma ahan mid horey loogu yaqiinay geyga Soomaalida, balse duulaanka lagu soo qaaday bulshada Soomaaliyeed ayaa sababtay in ay  noqdaan kuwa aan qiimo ku laheyn dadyoowga kale ay la noolyihiin.

Bal ka waran haddii aan tani u aaneeyo waxa loo qiimo beelinaayo in ay tahay in ay dhisan kari waayeen heerahooda ama qoysaskooda iskaba daa in dal dhisaanee, sidaa darteedna ay wax qiimo mudneyn!

Ma ahan u jeedadeyda in dadkeyga iyo dalkeyga uu qiimo laheyn, balse dadka ayaa naga dhigay inaan dhisan kari weyno heeraheena.

Waxaan halkan kugu soo gudbin dooonaa dhowr arimood oo sababa in ay lamaanaha isfahmi waayaan

Deg Deg farabadan

Waa waxyaabaha ugu badan ee burburiya nolosheena ama reeraheena waana sababta keenta iney wax walbana ay si deg deg ah inagu dhaafaan anaga oo ka fiirsan ayaan marka horeba noqanaa kuwa reer dhiso sidaa darteedna aynu muddo dhow ka dibna aynu kala tagnaa.

Marka ha deg degin ee wax hubso, tani ayaa micnaheedu tahay haddii aad rabto inaad dhisato qoys qurux badan marka baro qofka aad rabto inaad nolosha la qeybsato si aysan kugu adkaan fahamka nolosheeda aadna u noqotaan kuwa isku waara, isbarasho la’aanta ayaa dhaliso iney tiraahdo ifur balse uu garan micnaheedu ay dhacdo inuu sidaa ku dalaaqo!

Tani waxey ina tusineysaa in uu yaryahay isfahanka lamaanaha ay sidoo kalena aysan wax badan iska aqoon balse micnaha i fur ayaa culimada isku raacday inuu yahay “I fahan”.

Diiranaan fog iyo qalbi jilicsan ayaa keento isfahan dhab ah taaso nolosha lamaanaha ka dhigto kuwa inta badan badan noloshooda xakameeya waxeyna dhaxal siisaa nolol qurux bdan iyo qoys ku dhisan jaceyl, balse majirto cid ku feejigan iney abuurto galgacal fogg iyo iyo qalbi jilicsan Quruxda qoyska ayaa ku jirta iney lamaanaha yihiiin kuwa mar walba iska ilaaliya dhibta si uu san u dareemin ruuxa kale uuna ku qanciyo nafttisa  laakiin ruuxa ayaa mararaka qaar sameeya wax yaabo kale uu isleeyahay waxey ku qurxoon tahay nolosha balse noqota waxyaabo saameeya noloshooda.

Haddii ay dhacaan dhamaan waxyaalo mararka qaar saameeya noloshiina haku deg degin qaadashada go’aanka aad qaadaneyso si aad ugu shalaaynin beri oo hadda ha qaadan go’aan, balse waxaad iska xakameysaa sheydaanka oo dooro inaad ka tagto goobta ay dhibta ka dhacday si aad u qaadato xalka ugu quruxda badan noloshaada.

Riyo been ah

Waa wax qurux badan inaad riyooto, balse haka been sheegin riyadaada adiga oo ku raadinaayo inaad noqoto qof ay dadku hadal hayaan ama ka dhigayo iney kuu qaado jaceyl xad dhaad ah!

Sidoo kale jooji riyada beenta aad u sawireyso qofka intii aad ku jirtaan haasaawaha ama wadahadalka dhexdiina, tani waa saameeynta ugu baalaaran ee dhalisa Isfahan waaga lamaanaha waayo markii hore ayaa qofka loo sawiray riyo iyo rajo been ah ka dibna waxaa dhacdo aysan wax walbo noqon sidii ay riyada aheyd, halkaana waxaa ka bilowda is xulfeeysi iyo in ay dhalato caadifad!

Qanci qofka waliba adiga oo ku qancinaayo sida ay noloshaada tahay misna ka dhaadhici si ay ugu faraxsanaato noloshada, ayna kuu noqoto mid xilli walbaa ku garab istaagto si aad ugu horumartaan nolosha. Sii kalsooni in ka badan inta ay kugu qabto si ay ugu dhiirato ag joogaaga dhadhana ugu yeelato nolosha.

Balse mushaakilkan ama dhibaatadan ayaa keento in raggu ay jecelyihiin in mar qura ay gacanta u gasho amaba ay noqoto  marwadiisa sidaa darteed ay dhacdo in uu u sheego waxyaabo kale oo been abuur ah.

Nolosha ama dhisida qooyska  ma ahan wax fufud balse waxaa kasii adag inaad qoyska qurux badan dhisto oo nagaada, tani waxay saldhig  u tahay in la hello jiil maskax ahaan u bdhisan lehna firfircooni maskaxeed.

Gal gaceyl fara badan

Xaqiiqada gal gaceylka waa mid ku saleysan is fahan iyo xiiseynta qofka, laakiin haku abuurin gal gaceyl ka badan inta ay kuu heyso amaba uu kuu hayo. Markii ay dhacdo qofka in uu qaado gal gaceyl fara badan ayaa dhaliso qofka ogalaan waayo in aad ka dheeraato, waxey kasoo bilaabataa xilliga wada socoshada iyo saameynta haasaawaha.

Dhanka kale, waa waxa ugu badan ee dhibka dhaliya markii lawada tago guriga, waayo waxey u baahantahy gal gaceylkii aad shalay siisay nafteeda. Sabrasiin iyo dhoola cadeyn aad ku qanciso waxey sahashaa inaad tahay midka kaliya ee qancin kara nolosheeda, balse mid ka mid ah aabwaaniinta soomaaliyeed ayaa yiri: “dhowr maalin dabadeed xiisuhu markuu damo, dacar noqdee jaceykii.

Muran iyo dagaaliyo adaan dunida kuu nacay.

I fur ku doonimaayee, I maqashii dalaaqada.

Erey deriska soo boxo waxaa kaaga duug roon inaad doob ahaatee”,  Abwaan Guure.

Quruxda xalka iyo isfahanka ayaa ah mida kaliya ee lagu heli karo xasilooni shaqsiyeed iyo mida qoyska, balse waxaa muhiim ah inaad mararka qar aad dejiso xanaaqa iyo saameynta gacan ka hadalka si aad u noqotaan lamaane isku waara, Allena waxaan idin kaga baryaa in qoysaskeena uu ka dhigo kuwa qurux badan.

Argagixisadu waa ifafaale siyaasadeed oo ay abuureen qaar ka mid ah maamullada siyaasadeed ee reer galbeedka, ka dibna waxay weeraraan Yahuudda, Kiristaanka iyo Islaamka dano. Ujeedka ayaa ah waxaa laga rabaa ajendayaal siyaasadeed, sidaas waxaa shalay ku dhawaaqay Imaamka weyn ee Al-Azhar ee dalka Masar, Axmed El-Tayeb.

Isagoo ka hadlayay kulan uu la qaatay wafdi ka socday kulliyadda difaaca ee Boqortooyada Ingiriiska, Al-Tayeb ayaa sheegay in machadkiisu uu manhajkiisa ku daray maaddooyin la-dagaalanka argagixisada iyo kuwa xagjirka ah.

Al-Azhar waa mac-hadka ugu caansan adduunka ee barashada Islaamka Sunniga ah.

“Tobannaan sano, dhaqanka Al-Azhar wuxuu ahaa mid ku salaysan in ardaydeeda lagu barbaariyo ixtiraamka fikradaha kala duwan,” ayuu ku nuux-nuuxsaday wadaadka.

Waxa uu tilmaamay in Al-Azhar ay dhistay waxa loogu yeero Guriga Qoyska Masar oo ay weheliso Kaniisadda Coptic Orthodox Church ee Masar sannadkii 2011, iyada oo ujeedadu tahay “in kor loogu qaado xiriirka wanaagsan ee ka dhexeeya Muslimiinta iyo Masiixiyiinta Masar.”

Dhinaca kale, wufuudda Ingiriiska ka socday ayaa sheegay in shirka hoggaamiyayaasha diinta ee waaweyn uu yahay “inay muujinayso runta diimaha samaawiga ah iyagoo matalaya darbi xannibaya iskuday kasta oo lagu doonayo in maskaxda lagaga dhaqo.”

Ahmed Mohamed Axmed El-Tayeb ( Af-Carabi: أحمد محمد أحمد الطيب) (wuxuu dhashay 6 Janaayo 1946) waa caalim Islaami ah oo Masar u dhashay, haatanna ah Imaamka weyn ee al-Azhar iyo guddoomiyihii hore ee jaamacadda al-Azhar. Waxaa xilkan u magacaabay Madaxweynihii Masar, Xusni Mubaarak, kaddib geeridii Maxamed Sayed Tantawy sannadkii 2010-kii.

Ahmed Mohamed Axmed El-Tayeb ( Af-Carabi: أحمد محمد أحمد الطيب) (wuxuu dhashay 6 Janaayo 1946) waa caalim Islaami ah oo Masar u dhashay, haatanna ah Imaamka weyn ee al-Azhar iyo guddoomiyihii hore ee jaamacadda al-Azhar. Waxaa xilkan u magacaabay Madaxweynihii Masar, Xusni Mubaarak, kaddib geeridii Maxamed Sayed Tantawy sannadkii 2010-kii.

Al Azhar oo fadhigeedu yahay magaalada Qaahira ee caasimadda Masar, waa goobta waxbarasho ee ugu sharafta badan dadka gala cilmiga fiqiga iyo aqoonta Islaamka. Al Azhar iyo shabakadeeda oo ka kooban 9,000 oo dugsi oo ku yaala Masar waxa dhigta laba milyan oo arday.

Mid ka mid ah jaamacadaha adduunka ugu faca weyn, Al Azhar ayaa dib loo yagleelay xilligii madaxweyne Jamal Cabdel Naasir markaas oo maaddooyin aan diin ahayn lagu daray manhajkeeda 1961-kii iyada oo laga beddelay xarun waxbarasho oo Islaami ah, loona beddelay jaamacad dhammaystiran.

Sannadkii 2013, Azhar waxa ay sidoo kale dib u habayn ku samaysay manhajkeeda, iyada oo ka guuraysa tuducyada duugoobay ee ku wajahan waxbarista la jaanqaadi karta da’da casriga ah.

“Sharicadu waxay ogolaatay xukunnada aan hadda lagu dhaqmin da’da casriga ah in dib loo eego si ay ugu habboonaato da’dan,” ayuu yiri ku xigeenka madaxa jaamacadda Cabbaas Shuman.

Sheekh El Tayeb ayaa muddo 7 sano ah madax ka ahaa Al Azhar ka hor inta aan xilka loo magacaabin, wuxuuna wax ka dhigi jiray jaamacadaha Sacuudiga, Qadar iyo Imaaraadka. Sheekh El Tayeb waxa uu dhashay 1946-kii, isaga laftiisu waxa uu arday ka ahaa Jaamacadda Al Azhar sannadkii 1971-kii.

Wareysi lala yeeshay, Sheekh El Tayeb wuxuu ka soo horjeestay siyaasadda Islaamka ee qaabka Ikhwaanul Muslimiin wuxuuna taageeray afgambigii militariga ee xukunka looga tuuray madaxweynihii Masar Maxamed Mursi 2013.

Waxa uu sidoo kale ansixiyay awoodda haweenka si ay u qabtaan jagooyinka hoggaamineed ee dunida shirkadaha iyo goobta diinta iyo sidoo kale ay xaq u leeyihiin in ay safraan iyada oo aan masuul ka halkaas oo ay ku badbaado in ay sidaas sameeyaan.

Taariikhda gumaystaha Faransiiska ee Aljeeriya ayaa caan ku ah dambiyada dagaal ee foosha xun ee soo maray taariikhda dunida. 8-dii Maajo 1945-kii, ilaa 45,000 oo Aljeeriya ayaa lagu dilay dalbashada madax-bannaanida dalkooda, sida laga soo xigtay tirooyinka rasmiga ah ee Algeria. Xasuuqaasi ayaa noqday xasuuqii ugu waynaa ee uu Faransiisku sameeyo hal maalin gudaheed.

Diblomaasi waxay si qoto-dheer leh u baartay taariikhda gumaysiga arxandarada leh ee Aljeeriya ay kala kulantay Faransiiska: Isku dayga ay ku joojinayaan iska caabinta Aljeeriya, ciidamada Faransiisku waxay isticmaaleen xad-gudubyo galmo oo habaysan oo ka dhan ah haweenka Aljeeriya, kuwaas oo ku qaaday xusuusta naxdinta leh ee gumeysiga galmada muddo tobanaan sano.

Faallo: Ilaa iyo inta uu Faransiisku diidayo in uu qirto dambiyada uu ka galay Aljeeriya iyo baahida loo qabo magdhow, dhaqdhaqaaqyada madhan ee warbixinta ayaa lagu tirin doonaa wax yar, ayay qortay Malia Bouattia. Malia Bouattia waa dhaqdhaqaaqe, madaxwaynihii hore ee Ururka Ardeyda Qaranka, iyo barayaasha Shabakadda wargelinta.

Sannadkii 1960-kii, bulshada indheergaradka ah ee ku nool dalka Faransiiska ayaa argagax ku dhacay, ka dib markii ay soo gaadhay ra’yiga dadweynaha sheekada gabadh 22 jir ah oo u dhalatay dalka Aljeeriya, taas oo ay ciidammada Faransiisku kufsadeen oo ay jidh dil u geysteen. Magaceedu wuxuu ahaa Djamila Boupacha.

Djamila, oo 22 jir ah ayaa la xidhay 1960-kii iyadoo lagu eedeeyay inay bam ku rakibtay dagaalkii xornimada ee Aljeeriya, Djamila, oo 22 jir ah, waa la jidh dilay oo la kufsaday ilaa ay qiratay. Gabadhan da’da yar ee Aljeeriya, oo markaas wajaheysay xukun dil ah, ayaa u sheegtay qareenkeeda Gisèle Halimi oo u dhashay Tunisiya-Fransiis xadgudubka jireed iyo midka galmoodka ah ee ay kala kulantay xabsiga.

Masiibadii Boupacha waxay fadeexad ku noqotay aqoonyahanno Faransiis ah oo ay ka mid yihiin Simone De Beauvoir, Jean-Paul-Sartre, iyo taageerayaashooda, kuwaas oo markii horeba olole ka dhan ah dembiyada ciidamada Faransiiska ka galay Aljeeriya iyagoo adeegsanaya joornaalkooda ‘Les Temps Modernes’.

“Waxa ugu fadeexada badan fadeexada waa inaad la qabsatay. Haddana waxa ay u muuqataa wax aan macquul ahayn in ra’yul caamka ah ay ku sii nagaadaan masiibada ay ku socoto gabadh yar oo 22 jir ah, Djamila Boupacha,” ayey qortay gabadhii Feminist-ka caanka ahayd ee buuggeeda ku qornaa afka Faransiiska De Beauvoir ee Le Monde, 2dii Juun 1960-kii.

Djamila Boupacha waa dagaalyahan hore oo ka tirsanayd Jabhadda Xoreynta Qaranka Aljeeriya. Waxa la xidhay 1960-kii iyada oo isku dayday in ay bam ku riddo kafateeri ku taal gudaha Aljeeriya.

“Qiyaastii 1.5 milyan oo Aljeeriyaan ah ayaa la dilay, malaayiin kalena waa ku barokaceen halganka madaxbannaanida oo siddeed sano socday oo dhammaaday 1962-kii.”

Cadaadiska dadweynaha awgeed, Boupacha ayaa la sii daayay ka dib heshiiskii Evian, kaas oo soo afjaray dagaalka. Haddana kuwii iyada ku xad-gudbay iyo kuwii jirdilayba ciqaab la’aan ilaa maantadan la joogo. Afartan sano ka dib fadeexadii Boupacha, Louisette Ighilahriz, oo ah dagaalyahan Aljeeriya, ayaa soo noolaysay fadeexada.

Sanadkii 2000, Ighilahriz ayaa markii ugu horeysay ka sheekeysay sida loogu faraxumeeyay dhismaha General Massu’s 10th Parachute Division (DP), ee Algiers. Ajnabi ka tirsan milatariga oo lagu magacaabo Richaud ayaa ahaa kii badbaadiyay.

“Anigoo qaawan ayaan jiifay (…) Isla markii aan maqlay dhawaqa kabaha, waxaan bilaabay gariir Markaa maskax ahaan ayaanu nafteena ka go’naa,” ayuu Ighilahriz ku yidhi maqaal lagu daabacay Le Monde sannadkii 2000.

Labaatan sano ka dib markii ay soo dejisay culays ay siday muddo tobanaan sano ah, Louisette waxay sheegtay in geesinimadeedii ay qiimo badan ku bixisay. Wiilkeedu wuxuu sii wadaa inuu diido inuu la hadlo si uu u sheego khibradeeda. Mujaahidiin badan (maleeshiyo) ah ayaa dhabarka u jeediyay, waxayna sheegtay inay kashiftay sir ay qarinayeen lixdan sano.

Djamila Boupacha ayaa khudbad jeedisay 27 Juun 1962 Algiers ka dib markii la xiray, la jirdilay iyo faraxumeyn ay geysteen askar Faransiis ah. Markii ugu horeysay waxaa lagu xukumay dil ka hor inta aan la sii dayn iyadoo qayb ka ah heshiiskii Evian. [Getty]

Taariikhda gumaystaha Faransiiska ee Aljeeriya ayaa caan ku ah dambiyada dagaal ee foosha xun.

8-dii Maajo 1945-kii, ilaa 45,000 oo Aljeeriya ayaa lagu dilay dalbashada madax-bannaanida dalkooda, sida laga soo xigtay tirooyinka rasmiga ah ee Aljeeriya. Xasuuqaasi ayaa noqday xasuuqii ugu waynaa ee uu Faransiisku sameeyo hal maalin gudaheed.

Markii dagaalkii xoraynta Aljeeriya uu xoogaystay 1954kii, rabshaduhu way sii bateen. Ku dhawaad 1.5 milyan oo reer Aljeeriya ah ayaa lagu dilay malaayiin kalena waa ku barakaceen halgan madax-bannaanideed oo siddeed sano socday oo dhammaaday 1962-kii.

Dambiyada kufsiga ayaa la rumeysan yahay in ay dhaceen si weyn muddo sideed sano ah. Geesinimada weyn awgeed, qaar ka mid ah waaya-aragnimada dumarka Aljeeriya ee ay saameeyeen ayaa soo ifbaxay, halka qaar kale oo badanna ay ku hoos aasan yihiin mamnuucid.

Xadgudubka galmada ayaa si xun loo addeegsaday

In ay isku qariyaan wasakh, iskuna dayaan in ay u eegaan waxa ugu yar ee suurtogalka ah, waxa ay ahayd mid ka mid ah habab badan oo quus ah oo dumarka Aljeeriya ay adeegsadaan isla markii ay maqleen mishiinnada baabuurta ciidamada Faransiiska ee ku soo wajahan tuulooyinkooda, ayay tiri Natalya Vince, oo ah aqoonyahan ku sugan Waqooyiga Afrika iyo Faransiiska.

“Sida laga soo xigtay marag-furka haweenka Aljeeriya, haweenka qaarkood waxay sidoo kale u dhiibeen dhallaanka naagaha da’da yar ee aan guursan iyagoo isku dayaya inay ka dhigaan kuwo aan soo jiidan karin. Taasi, dabcan, macnaheedu maaha in hababkani ay ku guulaysteen ilaalinta haweenka Aljeeriya ama kuwa la weeraray ma aysan isku dayin in ay [is-difaacaan],” ayuu Vince ku daray wareysi uu siiyay The New Arab.

Buuggeeda abaalmarinta ku guulaysatay ee ‘Our Fighting sisters: Nation, Memory and Gender in Algeria’, Vince waxa ay si qoto dheer u falanqaynaysaa waaya aragnimada haweenka Aljeeriya ee u soo halgamay xorriyadda, kuwaas oo sheekadooda maanta aan si buuxda loo ilaawin ama aan si buuxda loo xasuusan.

Marka laga soo tago xaaraanta ku xeeran tacaddiyada galmada, waaya-aragnimadii shakhsi ahaaneed ee haweenka Aljeeriya ee la kulma xadgudubka galmo iyo nafsiyeed ayaa ku lumay xusuusta wadajirka ah ee dagaalka, taas oo dadka guud ahaan u dabbaaldegta sida geesinimada leh ee halgankii Aljeeriya.

“Dambiyada kufsiga Faransiiska ayaa la rumeysan yahay inay si weyn u dhaceen intii uu socday dagaalka Aljeeriya ee xornimada.

Si kastaba ha ahaatee, Vince ayaa sheegtay in haween badan oo Aljeeriyan ah ay helaan siyaabo badan oo shakhsi ah oo ay ku xusaan dhaawacyadooda shakhsi ahaaneed oo ka fog iftiinka warbaahinta.

“Sheekooyinka ay ka midka yihiin kuwa kufsiga gabi ahaanba sir ma ahan. Dumarka Aljeeriya waxa laga yaabaa inaanay u wadaagin si guud. Laakiin waxay ku xuseen tusaale ahaan gabayo sida bulshada Kbayli,” ayey tirri Vince.

In kasta oo inta badan masiibooyinkaas ay ahaayeen kuwo qarsoodi ah oo ku jira tusaalooyin maxalli ah, sheekooyinka kufsiga ee soo jiitay dareenka caalamiga ah, sida kuwa Djamila iyo Louisette, waxay noqdeen mawduuc xiiso leh oo falanqayn ah oo ku saabsan astaanta xadgudubka galmada ee dagaalka.

Cilmi-baaraha Faransiiska Raphaëlle Branche, markii dumarka la beegsaday, “rabitaanku wuxuu ahaa mid ka yar galmada rabitaanka lahaanshaha iyo ceebaynta” sababtoo ah dembiyada kufsiga ee joogtada ah waxay saameeyaan dhibbanaha oo kaliya, laakiin sidoo kale “qoyskeeda, tuuladeeda, iyo dhammaan wareegyada ay ku socdaan iyada ayaa iska leh, ilaa kan ugu dambeeya: dadka Aljeeriya”.

“Kufsigani sidoo kale waa qayb ka mid ah xeeladaha argagixisanimo ee milatari,” ayay Branche ku qortay qoraalkeeda ‘Kufsiga Intii lagu jiray Dagaalkii Aljeeriya’.

Dhankiisa, dhakhtarka dhimirka ee Faransiiska Frantz Fanon, oo qayb ka ahaa dhaqdhaqaaqii xorriyadda Aljeeriya, ayaa u arkay dambiyada kufsiga ee Aljeeriya inay sii socoto dareenka Faransiisku ku hayo jidhka dumarka Aljeeriya ee ka bilaabay isku dayga inuu soo bandhigo xilliyadii hore ee gumeysiga Aljeeriya.

“Boodhadhyo iyo ololeyaal, ciidanka Faransiisku waxay isku dayeen inay ku qanciyaan haweenka inay iska bixiyaan indho-shareerka,” ayay u sharraxday Donia Ismail, oo ah wariye Franco-Algerian ah oo xiisaynaysa taariikhda Aljeeriya.

“Waxay sii waday in ay soo bandhigto haweenka si xoog ah si ay u qaataan sawiradooda aqoonsiga sida kiiska sawirada caanka ah ee Marc Garanger ee haweenka maxaabiista ah ee la soo bandhigay oo la sawiray iyaga oo aan raali ka ahayn. Dhammaantood waxay u taagan yihiin dareenka [jidhka haweenka Aljeeriya]”.

Waxaase yaab leh, waalidu maanta waa ka sii socotaa carrada Faransiiska, iyadoo xijaabka ay weli yihiin mowduuca ugu muhiimsan ee doodda siyaasadda Faransiiska.

“Iyadoo siyaasiyiinta garabka midig ay sii wadaan inay ku doodaan faa’iidooyinka gumeysiga Faransiiska u keenay Aljeeriya, xisbiyada bidixda way ka aamusan yihiin”

Diidmada Faransiiska in uu qirto dambiga

Bisha Luulyo, iyada oo Aljeeriya ay isu diyaarinayso inay u dabbaaldegto sannad-guuradii 60-aad ee ka soo wareegtay markii uu dhammaaday dagaalkii xornimada qaran, isla markaana lagu xusayo dadkii ku dhintay waddaniyiinteeda, Faransiisku waxa uu weli ka caga jiidayaa in uu qirto dembiyada ay ciidankoodu galeen intii uu socday dagaalka.

“Iyadoo siyaasiyiinta garabka midig ay sii wadaan inay ku doodaan faa’iidooyinka gumeysiga Faransiiska u keenay Aljeeriya, kuwa bidixdana ay ka aamusan yihiin,” Ismaaciil, oo awoowgiis uu ka dagaalamay jabhadda Aljeeriya, ayaa u sheegay The New Arab.

Marine Le Pen, oo ah siyaasiyad Faransiis ah oo midigta-fog ah, kuna guul-darraystay doorashadii madaxtinimo ee sannadkan, kagana adkaatay Emmanuel Macron, ayaa sheegtay 2017-kii in “gumaysiga Faransiiska uu wax badan u horseeday, gaar ahaan Aljeeriya”.

Marion Anne Perrine “Marine” Le Pen waa qareen iyo siyaasi Faransiis ah oo u tartantay madaxtinimada Faransiiska 2012, 2017, iyo 2022. Xubin ka mid ah Rally National, waxay soo noqotay madaxweynaheeda 2011 ilaa 2021. Waxay xubin ka ahayd Golaha Shacbiga ee deegaanka 11-aad ee Pas-de-Calais ilaa 2017.

Eric Zemmour, oo ah siyaasiga midigta fog ee Faransiiska ee lagu muransan yahay, ayaa ku dooday muhiimada dambiyada Faransiiska uu ku xaddidayo weerarrada Aljeeriya ee ka dhanka ah ciidamada. Dhanka kale, garabka bidix Jean-Luc Mélenchon ayaa doorbidaya inuu isticmaalo ereyga ‘dagaal sokeeye’ si uu u qeexo dariiqa Aljeeriya ee ku wajahan xoraynta ciidamada Faransiiska.

2017, Madaxweyne Emmanuel Macron, oo weli musharrax ah waqtigaas, ayaa markii ugu horreysay jebiyey aamusnaantii siyaasadeed ee muddada dheer ku jirtay xilligii ugu dhiigga badnaa ee taariikhda dhow ee Faransiiska, isagoo qiray “dambiyada ka dhanka ah bani’aadamnimada” Gumeysiga Faransiiska ee Aljeeriya.